Ayurveda ve beden tipine göre beslenme

Dr. M. Ender Saraç

Ayurveda ve beden tipine göre beslenme gibi. Binlerce yıl önce Uzakdoğu tıbbı, insanların beden tipine göre nasıl beslenmesi gerektiğini çözmüş. Mesela bir beden grubu domates yerse, inek sütünden yapılan besinleri tüketirse şişiyor, kilo veremiyor. Başka bir beden tipinin tamamen sulu gıdalarla beslenmesi gerekiyor. O beden tipi için salata uygun değil. Salata yedikçe saçları dökülüyor veya adet düzensizliği oluşuyor. Ayurveda kişilerin öncelikle beden tiplerini belirliyor ve beslenme şekli buna göre oluşturulduğunda çok iyi sonuçlar alınıyor.

ZAYIFLAMAK İÇİN…
• Zayıflamak için önce ‘karar’ vereceksiniz. Karar vermezseniz kiloları geri alırsınız, başarılı olmazsınız, yarıda bırakırsınız.

• İyi bir uzman doktorun önderliğinde bir ekibe başvurmalısınız. Bu ekipte uzman hekimler dışında fizyoterapist, diyetisyen, gerekirse psikolog ve beraber çalışılan spor hocası hatta masör, estetisyen de olmalı.

• Gittiğiniz klinikte vücut bileşenleri analiz cihazı olmalı. Kemikleriniz iri ve kaslarınız yerinde olduğu için toplu görünen çok sağlıklı bir birey olabilirsiniz ya da normal görünen ama yağ oranı yüksek biri de olabilirsiniz. Bu yüzden mutlaka vücut analiziniz yapılmalı. Yağ ve kas oranı dağılımına bakılmalı.

• Metabolizmaya yönelik bir kan tahlili yaptırmalısınız. Bu olmadan zayıflamak büyük bir eksiklik. Belki sizde tiroid, guatr, gizli şeker, insülin direnci, gıda intoleransı veya kansızlık vardır. ‘Boğazımı tutarım, biraz yürür zayıflarım’ diye düşünenler sağlıklı kilo veremiyor. Pek çok hastamda D vitamini eksikliği gördüm. Bu göbek ve belde yağlanma yapabiliyor.

• Mutlaka iyi ve deneyimli uzman hekim kontrolünde diyet yapmalısınız. Onun dışında mevsime, kişinin cinsiyetine, yaşına, pozisyonuna, maddi imkanına uygun diyetler seçilmeli.

• Obez hastalarda gizli depresyon aşırı yaygın. Sevgi ve şefkat ihtiyacını tatlı ve hamur işi yiyerek gidermeye çalışıyorlar. Tatlı yeme ihtiyacı hayatını tatlandırma isteğidir. Özellikle güçlü olmak zorunda olduğu saatlerde değil, akşam el ayak çekildiği vakitlerde tatlı canavarına dönüşenlerin çoğunda gizli depresyon olabilir. Bunun tedavisi de doğal yolla olmalı.

• Ağır spora da hareketsizliğe de ‘hayır’ demek gerek. Egzersiz düzenli olmalı. Aşırı sporu devam ettiremeyince göbek-bel yağları geri gelecek. Devam ettiremeyeceğiniz sporlara başlamayın. Her gün 45-50 dakika orta tempoda yürüyüş veya 20-30 dakika yüzme, yarım saat pilates, etkili bir yoga gibi düzenli egzersizleri tercih edin!

DOĞAL DESTEKLER
Sandaloz sakızı, yeşil çay, zencefil, tarçın, Garsinya Kamboçya bitkisi, tere tohumu, L-carnitine zayıflamaya yardımcı olabilecek doğal destekler. Kan şekerini dengelemek, sporla daha çok yağ ve kalori yakmak, tiroidi çalıştırmak veya ödemi çözmek gibi çeşitli amaçlarla bu destekler zayıflamayı destekleyebilir.

YEREL VE GLOBAL BESLENME NASIL OLMALI?
Yörenizde ve mevsiminde yetişen ürünlere beslenmenizde öncelik verin, yalnız bunu yaparken bazı detaylara dikkat etmek gerekli. Aslında ülkemizdeki birçok gıda yerel ve geleneksel tarım ürünleri değil. Tohumlar her yere dağılmış ve ekolojik orijinalliği bozulmuş. Kivi ülkemizde yoktu ama Trabzon’da çok lezzetli kiviler yetişmeye başladı. Şekeri düşük, potasyumu ve C vitamini yüksek, kansızlığa iyi geliyor. Bence Trabzon’da yetişen kiviyi yemenin hiçbir mahsuru yok. Çay iyi bir antioksidan. Türkiye’ye çok sonra gelmesine rağmen Türk ve Japon çayı üstüne kar yağdığı ve bu sayede mantar, maya, mikrop barındırmadığı için tercih ediliyor. Yerel gıdalara bu mantıkla bakmakta yarar var. Yazın mis gibi şeftali yetişiyorken 20 gün önce Brezilya’dan koparılmış mangoyu yemenin yararı yok. Yerli muz varsa onu tercih edin. Maalesef Karadeniz, Marmara, İzmir Körfezi kirli ve ağır metallerle dolu. Kuzeyin açık ve temiz denizinin balıkları daha masum kalıyor ve yerel beslenmede bunları da gözeterek hareket etmek gerekiyor.

VEGAN BESLENME DOĞRU VE FELSEFESİYLE YAPILIRSA ANLAMLI!
Aslında dünya barışı ve ekolojik dengenin korunması açısından vegan beslenme artıları olan bir sistem. Aynı miktardaki bir tarlada bir ineği beslemek için 20 misli daha fazla tarım yapılması gerekiyor; fakat bu beslenme tipinde kişi çok bilinçli beslenmezse B12 vitamini eksikliği, çinko, demir ve protein eksikliği olabiliyor. Uzakdoğu’dakiler bakliyat ve tofuyu çok tüketiyorken bizde tofuyu ağzına bile koymuyorlar. Genetik kodlarımızda göçebelikten gelen etoburluk varken Türkiye’de vegan veya vejetaryen beslenmek oldukça zor.

Ben 22 yıl vejetaryen beslendim. Gayet iyi ve sağlıklıydım. Bakliyattan, kinoadan, tofudan haberdardım. B12 destekleri aldım. Eğer bilinçli vejetaryen değilseniz sizde de B12 eksikliği oluşabilir. Doymadığınız için tatlılara ve hamur işlerine yönelebilirsiniz. Çinko eksikliğinde sperm, cilt ve bağışıklık sisteminde sıkıntılar yaratabilir. Demir eksikliğinde kansızlık, protein eksikliğinde hızlı yaşlanma olabilir. Eğer vejetaryen beslenmeyi seçiyorsanız bu konuda deneyimli bir doktora başvurup kan tahlili yaptırmalı ve bilinçli hareket etmelisiniz.



1 HAFTALIK 2 ANA ÖĞÜN DİYETİ
Bu diyet programını bir hafta boyunca uygulayın. Diyeti uyguladığınız süre boyunca 2 litre sıcak su (kaynamış su) için. Günde bir saat yürüyüş yapın ve belirtilen bitki çaylarından tüketin.

UYANINCA
• 1 bardak limonlu ılık su için.
• Saat 11.00 gibi geç kahvaltı yapın. Eğer o saate kadar şekeriniz düşüyor ve dayanamıyorsanız limonlu ılık su ile beraber bir adet hurma yiyerek geç kahvaltı yapın.

SABAH (11.00)
• 1 adet haşlanmış yumurta (ertesi gün 2 yumurta beyazı)
• 2 çorba kaşığı yağsız lor peyniri veya 3 parmak kadar yağsız beyaz peynir
• 1 veya 2 dilim kızarmış ve sıcak çavdarlı veya tam tahıllı ekmek
• 3-4 adet yeşil zeytin veya zeytin yerine 3 adet ceviz
• 1 tatlı kaşığı bal
• 3-4 adet yeşil hafif acı sivribiber
• 1 avuç kadar maydanoz ve roka 
• Yanında 1 fincan yeşil çay (içine 1 küçük parça taze zencefil ekleyin)

ARA ÖĞÜN (14.00-15.00)
• 15 adet kavrulmamış badem (küçük bir avuç)
• 2 adet kuru kayısı
• 1 Türk kahvesi fincanı ölçüsünde tuzsuz leblebi
• Gün içerisinde 2 fincan sarımsak çayı için. (2 su bardağı kaynayan suya 1 parça taze veya kuru zencefil ekleyin, 6 dakika kaynatın ve ocaktan alın. Daha sonra iki diş ezilmiş sarımsak ve 1/2 limonun suyunu sıkarak 2-3 dakika demleyin.)

AKŞAM YEMEĞİ ALTERNATİFLERİ
(Akşam yemeğinizi en geç 18.00-18.30’da yemelisiniz.)  
• Izgara balık, yaklaşık 180-200 gr, yanında sadece yeşil salata
• Izgara tavuk, yaklaşık 140 gr, yanında sadece yeşil salata
• Izgara bonfile, yaklaşık 100 gr, yanında bol acı sivribiber ve yeşil salata 
• Tahıllı ve bakliyatlı yeşil salata

NOT: Herhangi bir öğünde bu alternatifleri de seçebilirsiniz.

• Yeşil salatada; marul, göbek, tere, roka, maydanoz, taze soğan, dereotu, kuru soğan, mor lahana, az miktarda kırmızı pancar gibi sebzelerden karışık salata hazırlayabilirsiniz. Domates ve salatalık kullanmayın ve yağ eklemeyin. • Limon ve nar ekşisi kullanabilirsiniz. Salatanızın içine ızgara veya közlenmiş sivribiber kabak, buharda brokoli gibi sebzeler ekleyebilirsiniz.

• Tahıllı bakliyatlı yeşil salata için; 3 kaşık buğday veya bulgur haşlama, 3 kaşık yeşil mercimek haşlaması, 1 çorba kaşığı lor peyniri, 1 çorba kaşığı kabak çekirdeği içini, bir kase yeşil salata üzerine serpin. 1 tatlı kaşığı zeytinyağı ve nar ekşisi ekleyebilirsiniz.

• Akşam yemeğinizden sonra açlık hissederseniz; 1 adet yeşil elma veya 1 adet az şekerli meyve tüketebilirsiniz.