Endoskopi nedir, nasıl yapılır? A'dan Z'ye endoskopi hakkında her şey

Endoskopi, sindirim sistemi hastalıklarının incelenmesinde, tanı ve tedavisinde, özellikle sindirim sistemine ait kanserlerin erken teşhisinde çok önemli yer tutuyor.  Bu makalede endoskopi neden yapılır? Kimlere uygulanır? Endoskopi ne kadar sürer? Acılı bir işlem midir? gibi soruların yanıtlarına bakıyoruz. Endoskopi ile ilgili merak edilen soruların yanıtlarını Gastroenteroloji Uzmanı, Akademisyen Prof. Dr. Metin Başaranoğlu anlattı. (Bu yazının ardından kolonoskopi ile ilgili yazımızı da okuyabilirsiniz...)

İçindekiler

1. Endoskopi nedir, çeşitleri neler? 
2. Endoskopi neden yapılır? Neden endoskopiye ihtiyacımız olsun?
3. Endoskopi kimlere uygulanır? 
4. Endoskopi öncesi hazırlık nasıl olmalı?
5. Endoskopi nasıl yapılır? Ne kadar sürer?
6. Endoskopi işlemi acılı bir işlem mi? Yan etkileri, riskleri var mı?
7. Endoskopi işleminden sonra nelere dikkat edilmeli? 

Endoskopi nedir, çeşitleri neler? 

Sindirim sisteminin tüp şeklinde olan kısmını ağızdan başlayıp anüs’e kadar incelemeye olanak sağlayan bir noninvaziv işlemdir. Cerrahi bir işlem değil! Bu iş için endoskop adlı cihazları kullanırız ki bir ışık kaynağı ve kamerası vardır. Böylece, doktorunuz renkli bir TV’ye bakarak bağırsaklarınızın içini görebilir.

• Gastroskopi: Üst sindirim yolları incelemesi işlemidir; işlemde kullanılan alet olan gastroskop rahatça ağızdan girer, yemek borusu (özofagus), mide ve duodenum denen ince bağırsakların üst seviyesini görür.
• Sigmoidoskopi ve kolonoskopi: ise benzer bir cihaz rektumdan başlayarak tüm kalın bağırsağınızı (kolon) ve hatta ince bağırsağın son kesiminide (40-50 cm kadar) görür.
• ERCP denen daha özelleşmiş işlemde ise pankreas, safra kesesi ve yolları ve ilişikli yapıları görmemizi, patolojileri anlamamızı ve gerekirse tedavi etmemizi sağlar.
• Endoskopik ultrason veya EUS ise endoskopi ve ultrasonun bir arada kullanılmasıdır. Sindirim sistemi kitleleri ve patolojilerinde teşhis ve tedavi amaçlı kullanılır.

Endoskopi neden yapılır? Neden endoskopiye ihtiyacımız olsun?

Endoskopi gerektiren durumlar arasında sayılabilecekler “karın ağrısı, peptik ülser hastalığı, gastrit, yutmada güçlük çekenlere, sindirim sistemi kanaması olanlara (ağızdan yada makattan kan gelen durumlar), bağırsak alışkanlığında değişme yaşayanlara ve kalın bağırsakta polip aramak” için yapılır.

Endoskopi sırasında şüpheli bir oluşum görülürse biyopsi alınır. Kanama varsa durdurmak için işlem yapılır. Darlıklar gerekiyorsa balon yada stent ile genişletilebilir. Safra yollarında taş varsa çıkartılır. Yemek borusu yada mide varisleri kanamaya meyilliyse, henüz kanamadan bağlanır.

Endoskopi kimlere uygulanır? 

Yukardaki ihtiyaçlardan herhangi (endikasyonlardan) biri olan herkese yapılabilir. Yukardakilere ek olarak özellikle kendi hastalarımda Crohn ve ülseratif kolit tanı ve tedavisinde, izlemde oldukça faydalı bir işlemdir. Siroz olan hastalarda varies varlığını değerlendirmede yeri yüksektir. Meme kanseri taraması toplumda çok bilinirken, kolon kanseri-polip taraması yapılması gerektiğinde, her iki cinsiyet için, 45 yaşından sonra kolonoskopik ve gastroskopik tetkikler ihmal edilmemelidir. Ailesinde mide ve kolon kanseri teşhisi olanlar için yaş aralığımız ve endikasyonlarımız daha geniştir.

Endoskopi öncesi hazırlık nasıl olmalı?

Üst sindirim sistemini inceliyorsak yani gastroskopi, ERCP yada EUS gibi bir isle ikim öncesi 6-8 saat açlık yeterlidir. Şayet, kolon incelenecekse iyi bir bağırsak temizliği gerekir. Bu nedenle işlemden önceki 2 gün boyunca diyet (sulu yumuşak, tanesiz) yapılır ve işlemden hemen önceki gün bağırsak boşaltıcı laksatif denen ilaçlar kullanılır. Bu işlem içinde hasta aç gelmelidir.

Sedasyon: İşlem öncesi ve işlem sırasında anestezi doktorunca sedasyon yapılması gerekir. Sedasyon hem hastayı rahatlatır hemde işlem konforunu yüksek tutup hekimin başarısını artırır. Sedasyon damardan ven içi verilen ilaçlarla yapılır. Hasta işlemden 1 saat sonra uyanır ancak ilaçların etkisi daha uzun surer. Bu nedenle işlem günü hastanın ertesi güne kadar araç kullanması önerilmez.

Genel anestezinin gerektiği durumlar ise hastada ileri derecede kompleks bir işlem gerekiyorsa yada hasta çok gençsedir.

Endoskopi nasıl yapılır? Ne kadar sürer?

Anestezist eşliğinde hasta sedatize edilerek ve gerekli kalp, tansiyon ve solunum monitörizasyonu ile yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem süresini uzatan fatörlerden biri tedavi edici amaçlı yapılıyorsa yada biyopsi alınıyorsa gibi nedenlerdir.

Endoskopi işlemi acılı bir işlem mi? Yan etkileri, riskleri var mı?

Endoskopi işlem cerrahi bir işlem değildir, bu nedenle de görece olarak daha güvenilirdir ve kısa süreli bir iştir. Yine de, kendi içinde riskler barındırır ve buda genel olarak hangi bölgenin incelendiği ile alakalıdır. Başlıca endoskopi riskleri: Aşırı sedasyon verilmesi, yada hastanın sedasyonda kullanılan ilaçlara aşırı duyarlı olmasıdır; işlem sonrası kısa bir sure karında aşırı gaz olması; karında hafif kramp; boğazda geçici ağrı; işlem bölgesinde enfeksiyon gelişmesi; sindirim sisteminin bütünlüğünün kaybolmasıdır (perforasyon). 

Endoskopi işleminden sonra nelere dikkat edilmeli? 

Gastroskopiyle üst sistem incelenmişse sedative ilaçların etkisi geçsin diye işlemden sonra 1 saat gözlem yapmak yeterli olur. O gün için hastanın araba sürmesi ve çalışması tavsiye edilmez. Hasta gözlem odasında bekler. Herhangi bir sıkıntı normalden sapma olduğunda doktora haber verilmelidir.