Etkili anne-baba eğitimi

Yazı: Burçin Öztınaz

Ödüllü klinik psikolog ve üç kez Nobel Barış Ödülü adayı olan Dr. Thomas Gordon tarafından oluşturulan, Etkili Anne-Baba Eğitimi (E.A.E.), 1962 yılından beri 43 ülkede bir milyonun üzerinde ebeveyne verildi. Türkiye’de de yaklaşık beş yıl önce sertifi ka programları başladı. Bu programı tamamlayan iki kadından; anne olduktan sonra kendisine yeni bir yol çizerek ‘anne koçluğu’ yapmaya karar veren Sandra Şarhon’dan ve dört yıldır profesyonel koçluk ve danışmanlık yapan Çiğdem Taş Yerli’den eğitimin detaylarını öğrendik.

ETKİLİ ANNE-BABA EĞİTİMİ NEDİR?
Eğitimin amacı, karşılıklı anlayışın olduğu, demokratik bir ortamda herkesin ihtiyacının karşılanabileceği, huzurlu ve mutlu bir aile ortamının yaratılması için ilgili becerileri öğretmek. Mutlu ve özgüveni olan, kendini tanıyan ve ifade edebilen, kendi sorunlarını çözebilen, kendini yönetmek ile başlayarak liderlik özellikleri teşvik edilen çocuklar yetiştirilebilmesini sağlamak. Çocuklarla sorunsuz zamanları genişletip, birlikte geçirilen zamanın kalitesini arttırmak. Etkili Anne-Baba Eğitim Programı’nın en önemli özelliği sorunlara somut, uygulanabilir ve anlaşılır çözümler getiriyor olması. Ayrıca eğitim iletişim becerilerini çok detaylı bir şekilde öğrettiği için bir güzel yanı da bunu aileniz dışındaki ilişkilerinizde de kullanabiliyor olmanız.

EĞİTİMİN AŞAMALARI
Eğitim 24 saatlik bir programdan oluşuyor. Sekiz saatten oluşan üç günlük veya haftada bir kere üçer saatten oluşan sekiz haftalık programlardan birini seçebiliyorsunuz. İlk modülde sorun çocukta olduğunda, ikinci modülde sorun anne-babada olduğunda ve üçüncü modülde de sorun her iki tarafta olduğunda hangi becerilerin nasıl uygulanabileceği konuşuluyor. Eğitimde yardım, ilişki, yüzleşme ve çatışma çözme becerileri anlatılıyor.

ONU NE KADAR DİNLİYORSUNUZ?
Programın size kattıklarından biri de etkin dinleme becerileri. Çocuklar ailelerine bir problem ile geldiklerinde en sık yapılan hata, ailenin hemen sorunu üstlenerek onlara çözüm sunması. Oysa çocuklar o anda duygu taşması ile geldiklerinden dolayı, iletişim engellerini kullandığınızda ve çözümler önerdiğinizde, duygularını tam ifade edemediklerinden kendilerini kötü hissediyorlar ve çözümlerini kendilerinin bulmasını önleyerek kendi çözümlerinizi onlara empoze etmiş oluyorsunuz. Eğitimin bir amacı da etkin dinleme ile çocuğunuzun duygusunu ifade etmesini sağlamak, göndermek istediği mesajı anlamak ve aranızda güvenilir bir iletişim sağlamak... Eğitimde dinlemenin seviyeleri üzerinde konuşuluyor ve temel dinleme becerileri, yansıtma teknikleri öğretiliyor.

Eğitime katılanlar ne diyor?
“Eğitimde verilen bilgilerin günlük hayata uyarlanabilecek şekilde örneklerle desteklenmesi çok faydalıydı. Oğlum Doruk’un sorunu akşamları yatağına geç gitmek istemesi ve uyku saatinde yatmak istememesiydi. Eğitim sonrası oğlumla konuşarak, etkin dinleme yaparak, bu davranışının benim üzerimdeki etkilerini eğitimde öğretilen şekilde kendisine anlattım. Beni anladı ve akşam yatmak için direnmedi, o gece vaktinde uykuya dalmıştı. Bu kadar hızlı sonuç alacağımı beklemiyordum açıkçası çok mutlu oldum.”
Meltem Ercan Alıcı, 34, Ülker Bisküvi Pazarlama Müdürü

“Bu eğitim sayesinde 2.5 yaşındaki oğlumla aramda farklı bir kapı açıldı. Bu kapı artık ikimizin de daha çok farkında olduğumuz sevgi dilimizi bize getirdi. Oğlumla şimdi gerçekten konuşuyoruz.”
Begüm Çırpanlı Güzel, 32, Ford Otomotiv IK Ekip Lideri

Konu hakkında daha fazla bilgi almak için…
Profil Yayıncılık tarafından yayınlanan ‘Etkili Anne-Baba Eğitiminde Uygulamalar-Thomas Gordon’ ve ‘Etkili Anne Baba Eğitimi-Thomas Gordon’ kitaplarını okuyabilirsiniz. Çiğdem Taş Yerli ve Sandra Şarhon’un eğiitimlerle ilgili duyurularını takip etmek için ‘Etkili Anne-Baba Eğitimi/Çiğdem Taş Yerli&Sandra Şarhon’ Facebook sayfasını takibe alabilirsiniz. Ayrıca PAPS Ebeveynlik Akademisi ve Danışmanlık Merkezi’nde verilen eğitimlerle ilgili bilgi almak için papsparenting.com sitesini tıklayabilirsiniz.1. ÇOCUĞUN SORUNU
Her çocuk zaman zaman kişisel bir sorun yaşar. Siz de çocuğunuzun bir sorunu olduğunu, bu yüzden mutsuz olduğunu hissediyor olabilirsiniz. Örneğin en yakın arkadaşı taşınmış, başka bir okula geçmiş olabilir. Ya da karanlıktan korktuğu için ağlıyor olabilir. Bazen çocuğunuz açıkça problem yaşadığını size söyleyecektir. Bazen de sözsüz olarak yaptıkları ile nasıl hissettiği ile ilgili ipuçları verecektir: Ağlama, uyuyamama, başkalarına veya eşyalara vurma, geri çekilme, sessizleşme, yemek yememe gibi…
Ne yapmalısınız?
Sorunun çocukta olması, ilgilenmeyeceğiz anlamına gelmiyor elbette. Sorunu çözmek için rol almalısınız, ama sorunu üstlenerek değil. Çünkü problemi üstlendiğinizde kendi düşüncelerinizi, örneğin korkularınızı da empoze edebilirsiniz. Bu durumda etkin dinleme yaparak söylemek istediğiniz mesajı ona geri yansıtarak duygularını anladığınızı göstermeniz gerekiyor. Yani burada çocuğun duygusunu anladığınızı göstermeniz çok önemli...

2. ANNE-BABANIN SORUNU
Çocuğunuz yemek yerken sürekli başka şeylerle ilgileniyor veya masada oturmuyor, bu da sizin keyifli bir yemek yemenize engel oluyor veya çocuğunuz tükenmez kalemler ile duvarları çiziyor... Bu çocuğunuzun sorunu değil, çünkü onun keyfi yerinde!
Ne yapmalısınız?
Burada ‘suçlayıcı sen’ mesajı kullanmadan ‘Duvarlar çizilince onları temizlemem gerektiği için kendimi yorgun hissediyorum’ gibi ben mesajları kullanarak pozitif bir şekilde kendinizi ifade etmeniz gerekiyor.

3. HER İKİ TARAFIN DA SORUNU
Aynı gün çocuğunuz doğum günü partisine gitmek istiyor, siz de anneannesine birlikte gitmek istiyorsunuz...
Ne yapmalısınız?
Burada ihtiyaçları tanımladıktan sonra muhtemel çözümlerin üretildiği, değerlendirildiği, karar verildiği, uygulandığı ve kontrol edildiği bir yöntem kullanabilirsiniz. Örneğin anne ve çocuk bir araya gelip önce asıl ihtiyaçları çözümlerden ayırarak bir yere yazabilirler, belki anneanne hastadır annenin ihtiyacı çocuğuyla gidip anneanneye moral vermek olabilir. Çocuğun ihtiyacı da arkadaşlarına verdiği sözü tutmak ve sınav stresinden biraz kurtulmaktır. Bu şekilde karşılıklı ihtiyaçlar konuşulduğunda empati dolu bir ortam yaratılabilir. Sonrasında akla gelebilecek çözümler üretilebilir. Anneanneye gelecek hafta gitmek, doğum gününe gitmek, sonra anneanneye gelmek gibi iki tarafın da aklına gelecek tüm çözümler beyin fırtınası ile konuşulduktan sonra hangi seçenek herkes için uygun olursa onu uygulamaya almak aşamasına geçilir. Asıl önemli nokta, çocuğun da sesini, fikrini alıp kendine güvenini kazandırmak ve aile içinde onun fikrinin de önemli olduğu vurgusunun yapılması.

Etkin dinleme için bunları yapın!
Onu gerçekten dinleyerek, iletişiminiz için büyük bir adım atabilirsiniz!
İşte yapmanız gerekenler...
• Kabul eden, yargılamayan, empati kurarak gerçekten karşısındakini anlayan, duygularını hisseden, karşısındakinin dinlenildiğini hissettiren bir ebeveyn olun.
• Kulağınızla dinlemenin yanında, gözlerinizle yüz ifadesini izleyin ve uygun göz teması kurun.
• Kalbinizi kullanarak gerçekten ne söylediğini hissedin ve o size bir şey anlatırken başka hiçbir şeye odaklanmayın.

İLETİŞİM ENGELLERİNİ ORTADAN KALDIRIN!
Eğitimde psikologların da danışanlarıyla kullanmalarının yasak olduğu, iletişimi kesen ve tehlikeye sokan 12 iletişim engeli üzerinde tek tek duruluyor. Bu 12 iletişim engeli öğrenilmişlikten ve kalıplardan dolayı oluşuyor. Alışkanlıklarımız genellikle kökleşmiştir ve değişime açık değildir. Çocuklarının sorun yaşadığı bir durumla karşılaşan çoğu anne ve baba, onlara kendi anne-babalarının davrandığı şekilde davranır. Ve daha iyi bir yöntem öğrenme şansları olmadığı için de bu anne-babalar kendi ebeveynlerinin yaptığı hataları yapmaya devam ederler. Örneğin anne-babasından sürekli vaazlar ve ahlak dersleri dinleyen annebabalar, kendi çocuklarına da aynı vaazları ve ahlak derslerini verme eğilimindedirler veya sürekli tehdit edilen, yargılanan bir anne de kendi çocuğu bir sorunla yüz yüze geldiğinde ona bu şekilde karşılık verir. Güven duygusuyla rahatlatılmaya ve ilgiye alıştırılan çocuklar gelecekte de güven veren ilgili anne-babalar olurlar. Dolayısıyla Etkili Anne-Baba Eğitimi aslında sandığınızdan çok daha büyük bir adım olabilir.

Çözüm metodunuzu gözden geçirin!
Eğer çatışmalarınızda ve problem çözümünde güç kullanmaya başlarsanız sorun giderek büyüyecektir. Ne kadar güç kullanırsanız çocuğunuzun hayatı üzerinde uzun vadeli o kadar az etkiniz olur. Güç kullanımı çocuğunuzun değerleri, tutumları ve hayatını planlaması üzerindeki etkinizi azaltır. Davranışları ebeveynleri tarafından kontrol edilen çocuklar genellikle ebeveynlerinin öğretilerine ve önerilerine direnç gösterir veya başkaldırır. Çocuğunuz küçük yaşlarda da olsa onu bir birey olarak görüp ihtiyacına saygı duyarak çözümler üretmeniz her iki tarafın da daha mutlu olmasını sağlar. Peki bunu nasıl yapacaksınız? Sorunu çözmek ve her iki tarafın da tatmin edilip, ihtiyaçlarının giderilmesini sağlamak için önce bunun kimin sorunu olduğunu gözden geçirmelisiniz! İşte çözüm bulma metodunuza katkı sağlayabilecek üç örnek...