Ferritin düşüklüğü neden olur? İşte ferritin düşüklüğü belirtileri ve yükseltmenin yolları

Anemiden çölyak hastalığına kadar uzanabilen birçok hastalığın altında yatan ferritin düşüklüğünden korkulmaması gerektiği konusunda uyarıda bulunan İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Tülay Eyüpgiller, doğru diyet önerileri ve demir takviyeleriyle kolaylıkla tedavi edilebileceğini söylüyor. Ferritin düşüklüğü hakkında merak edilenleri sizin için uzmanından öğrendik.

FERRİTİN NEDİR, NE İŞE YARAR?

Demir, hücreler için hayati öneme sahip bir elementtir ve ferritin, vücuttaki demir depolarını belirten bir göstergedir. Ferritin hücre içi, çözünebilen bir protein kompleksidir. İki kritik rolü vardır. Tüm vücut dokularına demir taşır ve demir seviyelerinin çok düşük ya da yüksek olmamasını düzenleyerek demiri depolar. Düşük ferritin düzeyleri demir düşüklüğü ile ilişkiliyken, yüksek ferritin değerleri normal veya artmış demir değerini gösterebilir. Ferritin demirle birleşen apoferritinden oluşur. Depo demiri ferritin en çok karaciğerde saklanır.

DEMİR VE FERRİTİN DÜZEYİ NEDEN ÖNEMLİDİR?

Demir; tüm vücuda O2 taşıyan hemoglobin molekülünün anahtar elementidir. Eğer vücutta yeterli demir yoksa hücreler sağlıklı kalmak veya görev yapmak için gereken oksijene  ulaşamaz. Demir, vücudun enerji üretimi, hücresel solunum ve sağlıklı immün sistem gelişimi için kritik bir rol oynar. Sağlıklı demir ve ferritin düzeyleri çok önemlidir. Aksi taktirde vücuttaki demir miktarı hızla düşebilir.

DÜŞÜK FERRTİNİN ERKEN BELİRTİLERİ

Düşük ferritin değerlerinin erken şikâyetleri genelde siliktir. Çünkü günlük hayatımızda olan diğer olaylar veya eksikliklerin etkisine de benzerdir. Erken dönem belirtiler; vücut ağrıları, yorgunluk, huzursuzluk ve düşük libidodur. Düşük ferritin uzun süre  devam ederse anemi, huzursuz bacak sendromu gi pek çok durumu işaret edebilir. Glüten intoleransı olan kişilerde düşük ferritin düzeyi sık görülen bir durumdur. Çölyak hastalığı veya glüten intoleransında ince bağırsağın ilk kısmı sıklıkla etkilenir. Bu bölge demir emilimi olan bölge olduğu için sık ferritin eksikliğine rastlanır.

ASLA GÖZ ARDI EDİLMEMESİ GEREKEN BELİRTİLER

Sık karşılaştığımız yorgunluk, huzursuzluk, uykusuzluk ya da çok uyuma, saç dökülmesi gibi durumlarda mutlaka ferritin düşüklüğünün de sebep olacağı akılda tutulmalıdır.

BU ŞİKAYETLER DÜŞÜK FERRİTİNİ İŞARET EDİYOR

Solunum yetmezliği, huzursuzluk, baş dönmesi, açıklanamayan yorgunluk, kulak çınlaması, soluk ve kuru cilt, kalp çarpıntısı, artmış saç dökülmesi, bilinç bulanıklığı, kadınlarda uzun ve ağır adet döngüsü gibi birçok şikâyet uzun süreli düşük ferritin düzeylerinde görülür. Eğer ferritin yükselmezse hasta anemik olmaya başlar ve düşük ferritin ve düşük demir şikâyetleri gelişir. Soluk cilt ve gözler, kırılgan tırnaklar ve cildin kolay hasarlanması gibi durumlar söz konusu olabilir.

ALTINDA YATAN SEBEPLER

Kadınlar için normal ferritin aralığı 11-307 mcg/L, erkekler için ise 24-336 mcg/L arasındadır. Bu geniş aralık, kişiden kişiye değişebilen normal seviyeleri gösterir. Düşük ferritin seviyeleri genellikle demir eksikliğine işaret eder. Demir eksikliği genellikle diyetle yeterli demir alımının olmamasından kaynaklanır ve bu durum özellikle vejetaryen ve veganlarda yaygındır. Aşırı adet kanaması, kan kaybı, aşırı egzersiz, demir açısından zengin yiyeceklerin yeterince tüketilmemesi ve hamilelik de düşük ferritin seviyelerinin yaygın nedenlerindendir.

FERRİTİN DÜZEYİNİ ARTIRMAK İÇİN BESLENME REHBERİ

Öncelikle serum ferritin düzeyinin azalma sebebini saptamak gerekir. Sonrasında ancak hayat şekli değişikliği ve beslenme planlanması başlanabilir. Demir içeren yiyecekler, C vitamini ve folik asitin yeterli kombinasyonu genelde batı tipi beslenmede yoktur. Demir içeren bazı iyi kaynaklar; badem, fındık, hindi eti, yumurta, kara lahana, balık, mercimek, bezelye, dana eti, koyun eti, kinoa, soya fasulyesi, ıspanak, kara lahana ve ıspanak folik asit, C vitamini ve demiri bir arada içerdiği için çok iyi kaynaklardır. Vegan veya vejeteryan olanlar için et olmadan da demir alınır ama beraberinde C vitamini ve folik asitte almak gerekir.

DEMİR TAKVİYESİ İLE TEDAVİ EDİLİYOR

Demir takviyeleri, düşük demiri yerine koymak için hızlı ve etkin bir yoldur. Fakat demir uzun süre ve yüksek doz alınırsa toksik olabilir. Bu yüzden demir tedavisi başlanmadan mutlaka ne kadar süre ve miktar almanız gerektiğini doktorunuzla konuşmalısınız. Anemi var ve ferritin seviyesi düşük diye bilinçsizce doktora danışılmadan demir takviyesi alınmamalıdır. Eğer çölyak hastalığı varsa, katı bir glüten diyeti en önemli tedavidir. Glüteni keserek ve sağlıklı beslenerek bağırsak yapısı kendisini onarır. Zamanla demir emilimi normale döner. Yine glüten hassasiyetinde de ilk adım glütenin kesilmesidir.

Damar yolu ve kas içi enjeksiyon tedavileri de bir diğer seçenek

Oral demiri tolere edemeyen hastalar, hamilelikte gerek duyulduysa hamileliğin ilk üç ayından sonra, hamilelikte uygun veya etkili değilse doğum sonrası, kronik böbrek hastalığı, emme kapasitesini aşan devam eden demir kayıpları ve ameliyat öncesi hızlı demir takviyesi gereksinimi gibi birçok demir takviyesi gerekli görülen durumda oral demir yerine damar yolu ile demir takviyesi veya kas içi enjeksiyon ile demir takviyesi tercih edilmelidir. 

KİMLER RİSK ALTINDADIR?

Çocuk doğurma yaşlarındaki kadınlar bu durumla ilgili olarak daha çok risk altındadır. Bunun sebebi ise bu yaşlardaki kadınların adet ile kan kaybetmeleridir. Gebelik boyunca demir ve folik asit düzeylerinin düşük olduğundan ötürü veya kandaki değişimlere bağlı olarak anemi oluşabilir. Yaşamın ilk senesinde bazı bebekler, 1-2 yaş arasındaki çocuklar da demir eksikliğine bağlı olarak anemi riski altındadır. Genellikle çokça inek sütü içen ve beslenmelerinde yeteri kadar demir yer almayan bebeklerde görülür. İnek sütünde büyüme amacıyla yeterli demir bulunmaz.

Uzmanından öneriler

Ferritin değerleriniz düşükse korkmayın. Doğru diyet önerileri ve gereklilik durumunda doktorunuzun önereceği demir takviyeleri ile kolaylıkla depolarınız normal seviyelere çıkar.