Gel de anlat!

Yazı: Burçin Öztınaz

Çocuklarda cinsel eğitim pek çok ebeveyn için zor ve sıkıntılı bir konu... Cinsellik yavaş yavaş tabu olmaktan çıkıyor olsa da hala birçok anne-baba çocuklarının sorularına nasıl yanıt vermesi gerektiği konusunda kafa karışıklığı yaşıyor. “Cinsellik eğitiminin doğru ve yanlışları neler?” sorusuna yanıt aramak için, Çocuk Gelişim ve Özel Eğitim Uzmanı/Amerikan Portage Metodu Türkiye Yetkilisi Dr. Ender Marangoz ile görüştük; çocuğun beden keşfinin ne zaman başladığı, hangi yaşta nasıl bilgilendirilme yapılması gerektiği gibi pekçok konuda bilgi aldık.

Merakını gidermek yeterli
Dr. Ender Marangoz, “Cinsel farkındalık, bebeklerde 8-12 ay aralığında başlar. Bebekler altı temizlenirken, tesadüfi dokunuşlar ile haz duygusu ve beden keşfine başlayabilir. 2-3 yaş grubundaki çocuklar beden farkındalığı ve cinsiyet ile ilgili ilk sorularını sormaya başlar. Örneğin ‘Benim pipim nerede?’, ‘Babamın memesi neden yok?’ gibi sorular ebeveyni köşeye sıkıştırabilir” diyor ve ebeveynin bu soruları basit açıklamalar ile çocuğun merakını giderecek seviyede cevaplamasının yeterli olduğunu belirtiyor ve yaşlara göre şu önerilerde bulunuyor:

2-3 Yaş
• “Sen aynı benim gibi kızsın, kızların pipisi olmaz, vajinası olur” ya da “Babalar erkek, erkeklerin memesi olmaz”, “Kadın ve erkeklerin vücutlarında farklılıklar vardır” gibi cevaplar 2-3 yaş aralığındaki çocuklar için yeterli.

• Bu yaş grubu çocuklar anne ve babasını giyinir soyunurken, banyo ya da tuvalette gözlemlemeye çalışabilir. Bu gibi durumlarda doğal davranmanız, böyle durumların kişiye özel olduğunu söylemeniz ve bedeninizi telaşlanmadan gizlemeniz yeterli...

• Öfkelenmek, telaşlanmak ya da bağırmak gibi davranışlardan uzak durmak gerekiyor. Çünkü bunlar çocuğun daha fazla meraklanmasına sebep olabiliyor.

3-4 Yaş
• 3-4 yaş aralığındaki çocuklar artık kız-erkek kavramını ve özelliklerini öğrenmiştir. Bu yaş grubundaki çocuklar daha çok nereden geldiği, annesinin karnına nasıl girdiği, nasıl doğduğu ile ilgili sorular sormaya başlarlar. Çıplak gezmek, vücudunu başkalarına göstermek ve yetişkinlerin vücuduna dokunarak keşfini sürdürmek isteyebilirler.

• Çocuğa hamile kalmak ile ilgili anne ve babada bulunan tohumların ya da sperm ve yumurtanın birleşerek bebeği oluşturduğu, anne karnında rahmin bebeği besleyip büyüttüğü gibi kısa ve net bilgiler verilebilir.

• Çocuklara yanıltıcı bilgiler vermek onun beden algısı, cinsiyeti ve gelecekteki cinselliği ile ilgili sorunlara yol açabilir.

• Bu yaş grubunun eğlenerek öğrenmesi için hazırlanmış, görseller içeren hikaye kitaplarını cinsellikle ilgili bilgi verirken kaynak olarak kullanmayı deneyebilirsiniz.



5-6 Yaş
• 5-6 yaş grubuna gelen çocuklar artık kendi bedeni ve karşı cins ile ilgili temel farkındalığı tamamlamıştır. Vücudunun özel bölgeleri ile ilgili kelimeler kullanmak, diğer arkadaşlarının vücudunu görmeye çalışmak, aşık olmak ve evlilik konularını dile getirmek gibi yeni konular gündemdedir. Bu konularda okul ortamında öğretmenler, evde ebeveynler çocuğun merakını giderecek seviyede bilgi vermeli.

7 Yaş
• İlköğretim yaşına gelmiş çocukların banyo, beden temizliği ve tuvalet sonrası temizlenmesinin desteklenmesi gibi durumlarda hemcins ebeveynin çocuğa yardımcı olması önemli.

• Ayrıca ilerleyen ergenlik öncesi vücutta görülen değişimler ve vücut bakımı ile ilgili bilgilendirme ve yönlendirmeleri de hemcins ebeveyn yapmalı.

• Çocuğun hemcins ebeveyninin mevcut olamadığı durumlarda amca/dayı, teyze/hala gibi yakın aile bireylerinden ya da okuldaki rehberlik biriminden destek alınabilir.

8 Yaş ve sonrası
• Kız çocuklarında 9-13, erkek çocuklarda 12-15 yaş aralığında ergenlik belirtileri başlıyor. Bu dönemde çocuk bedenen, duygusal ve sosyal gelişim alanlarında hızlı bir değişim gösteriyor.  Ergen ile hemcins ebeveynin konuşarak öncelikle bedeninde gelişecek olan değişimler ile ilgili bilgilendirme yapması gerekiyor.

• Kız çocuğu, gelişecek olan organları (göğüsleri, kalçaların genişlemesi, bel girintisinin oluşması), adet döngüsü, tüylenme ve beden temizliği gibi konularda annesi tarafından ilk adetten önce bilgilendirilmeli.

• Erkek çocuklarda tüylenme, beden temizliği ve ıslak rüya görme gibi konularda babanın bilgi vermesi önemli. Bu bilgilendirmeler, ebeveynler tarafından bir kez değil, belli aralıklarla, çocuğun gelişen ihtiyaçları gözlemlenerek yapılmalı.

• Ebeveynler, ergenlikle beraber çocuklarıyla cinsel ilişki, cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve korunma yolları ile ilgili de konuşmalı. Ergenlik dönemine giren genç hem kendindeki değişimler hem de karşı cins ile ilgili meraklanacak ve bunu gidermek için de farklı yollardan bilgi edinmeye çalışacaktır.  En doğrusu bu bilgilerin temelini anne-babasından edinmesi.

• Ebeveynlerin ayıp, günah gibi yaklaşımlar sergilemesi çocuğu daha fazla cinsel içerikli dergiler, akran bilgi ve deneyimleri, ayrıca çağımızın vazgeçilmezi elektronik iletişime yönlendirebilir.

• Çocukları internette karşılarına çıkabilecek sakıncalı içeriklerden korumak da gerekiyor. İnternet sadece bilgisayarlarımızda değil, telefonlarımızda da bulunan ve 24 saat erişilebilen bir teknoloji. Dolayısıyla ‘çocukları bilgisayardan uzak tutun’ gibi öneriler bu soruna çözüm sunmuyor. Evde ortak kullandığınız bir bilgisayarın olması ve oturma odası gibi ortak bir alanda bulunması birinci öneri. Ayrıca ebeveynlerin çocukların girdiği siteleri ve sekmeleri kontrol etmesi önemli. İnternet firmalarının sunduğu çeşitli aile paketleri de sınırlama açısından işinize yarayabilir. Ergenin cinsel içerikli siteleri kullandığı fark edilirse bu konuyu hemcins ebeveynin çocukla konuşması gerekiyor. Bu durumda görsellerin cinsel istekleri yanlış yönlendirebildiği/çarpıttığı, sağlıklı cinsel gelişim açısından bu sitelere girmesinin uygun olmadığının anlatılmalı.

İlk tepkiniz travma yaratabilir
Mastürbasyon, okul öncesi yıllarda sıklıkla görülen, temeli beden keşfi ve haz alma ile başlayan bir durum... Dr. Ender Marangoz, “Mastürbasyon aralıklarla yapıldığında bir keşif olarak değerlendirilebilir ancak sıklığı ve şiddeti çocuğun günlük yaşantısını etkiler sıklığa ulaşırsa uzman desteği almak gerekir” diyor ve çocuk farklı ortamlarda mastürbasyon yapmayı denerse, yetişkinin onu vücudunu tanıması için kendi odasına gitmeye yönlendirmesini öneriyor. Bu durumda abartılı ve çocuğu endişelendirecek tepkiler verilmemesinin de önemli olduğunu belirten Dr. Ender Marangoz, “Yetişkinin verdiği abartılı, endişeli veya korkutucu tepkiler çocuğun cinsel gelişimini olumsuz etkileyebilir” uyarısında bulunuyor.