İsmi Kadar Kolay Olsa Keşke: Ütü

Hangimiz ütü yapmayı seviyoruz ki… Modern hayat bizden işe, eve, arkadaşlarla sohbete, sinemaya, tiyatroya, çocuklara, eşe, sevgiliye; kısacası her yere yetişmemizi bekliyor. Üstelik oradan oraya koştururken de ütümüz bozulmasın, aman bir yerimiz kırışmasın diye de uğraşıyoruz. Peki bu koşturmacada ütüyü kim yapacak? Eğer bu yazıyı okurken “tabii ki eşim” diye haykırıyorsanız, tebrik ederiz; bu zor ve meşakkatli işi başkasına yaptırmayı başarmışsınız. Hayır bu yazı sizin için değil; bu yazı gerçek ütü emekçileri için. Sevgili ütü emekçisi kardeşim, hayatını kolaylaştırmasını umduğumuz ütü tüyolarını ve belki ütüyü seversin diye ütünün ilginç geçmişini şuraya bırakıyoruz. İyi okumalar.

Bilmeyen Varsa Diye… Ütü ve Ütüleme Nedir?

Herhangi bir tekstil ürünün üretim, yıkama veya kullanımı sonrasında oluşan kırışıklık benzeri bozulmaları düzeltme amacıyla yapılan işleme ütüleme denir. Ütüleme işi için ütü kullanılır. Ütü aracılığıyla yapılmak istenen düzeltme işi için en temel ihtiyaç sıcaklıktır. Buhar ve basınç istenen etkiyi arttırmayı sağlar.

Ütünün Evrimi

Ütü derdi sandığımızdan bile eski… Milattan önce 400’lü yıllara kadar uzanıyor. O zamanlarda bile ısıtılmış taş, cam, demir materyaller aracılığıyla, insanlar giysilerini düzenli bir görüntüye sokmak için uğraşmışlar. Öyle ki bu ütüleme işlemi zaman içerisinde bir sosyal statü göstergesi olmuş. Ütülenmiş, ütüyle şekil verilmiş kıyafetler toplumsal statüyü, zenginliği işaret edermiş. Isıtılmış bir parça materyal ile yapılan bu ütüleme tarzı en uzun süre kullanılan yöntem olmuş.  

Elektriğin icadına kadar içine köz kömürler konulan demir hazneli ütüler, gaz yağıyla ısıtılarak kullanılan saplı ütüler mevcuttu. 1882 yılına gelindiğinde ise Amerikalı Henry W. Selly elektrikli ütünün patentini almış. İki karbon çubuk arasına koyduğu kablolarla, demiri ısıtarak ütüleme işlemini yapan bu alet, pratik kullanım açısından oldukça zayıf bir modeldi ve kullanımı zahmetli idi. 1905 yılına gelindiğinde ise ilk hafif elektrikli ütü üretildi. Bu tarihten itibaren elektriğin kullanımı üzerindeki devlet tasarrufları esnedi, evlere elektriğin girişi kolaylaştı. Böylece yeni ütü model çalışmalarına alan açıldı ve artık oldukça farklı fonksiyonlara sahip, kullanımı oldukça basit, güvenli ütüler üretilmeye başlandı. Öyle ki artık üzerinde gezindiği kumaşı tanıyıp onun özelliklerine göre ısısını, buharını, basıncını ayarlan ütüler var hayatımızda. Peki onları ne derece verimli kullanabiliyoruz?


Elektriğin icadına kadar içine köz kömürler konulan demir hazneli ütüler, gaz yağıyla ısıtılarak kullanılan saplı ütüler mevcuttu.

Ütü İle İlgili İpuçları

Adeta ikinci derimiz olan kıyafetlerimizin görünümü günlük hayatımızda oldukça önemlidir. Kıyafet tercihlerimizde, kişisel zevklerimiz büyük farklılıklar gösterse de bir çoğumuzun ortak paydası ütülü bir görünümdür. Kıyafetimizin kumaşına, dokumasına, kesimine uygun ütüleme tekniği şarttır. Bu gereklilik bazen bir bilmeceye dönüşebilmektedir. Birkaç ufak ipucu hayat kurtarabilir.

• Öncelikle hazır giyim ürünlerinin yakalarında kıyafete dair bilgiler veren etiketler bulunur. Yıkama, ütüleme gibi bakım işlerinde bu etiketlerdeki bilgilerden tüyo alabilirsiniz. 
• Kişiye özel üretimlerde ise üreticiden doğrudan bilgi istenmelidir. Buradan elde edilen bilgiler teyit edilerek uygulanmalıdır.
• Kullanılan ütünün taban ve iç aksam bakımı düzenli olarak kontrol edilmelidir. Yaşanılacak ufak bir aksaklık sadece kıyafete zarar vermekle kalmayıp, elektrik aksamında tahribata hatta yangınlara neden olabilir.
• Eğer elinizde son model, akıllı bir ütünüz yoksa ısı ve buhar basınç ayarınızı iyi yapın. Kıyafetinize geri dönüşü olmayan zararlar verebilirsiniz.
• Ütüyü yaptığınız zemin ütü kalitenizi etkiler. Paskaralı ütü masalarından oldukça iyi verim alabilirsiniz. Fakat ev kullanımı için bu tarz bir tercih sizi zorlarsa sağlam bir ütü masası işinizi görür.
• Tüm önlemler alındıktan sonra ütüleme işlemine geçildiğinde altın kural öncelikle zor kırışan bölgeleri (yaka, manşet vs.) ütülemektir. Çünkü buraların sonra bırakılması durumunda gövde bölgesi daha kolay kırışır.
• Kıyafetinizin üzerinde ve ütü tabanında herhangi bir leke bırakacak parça vs. olmamalıdır. Tak-çıkar ütü tabanları bu konuda size yardımcı olabilir. 
• Kıyafetlerinizi ütülemenin amacı sadece düzgün bir görüntü elde etmek değil de tarzınızı yansıtmak ise, bunun için biraz el mahareti ve yaratıcılığınızı konuşturabileceğiniz ufak aparatlar size yardımcı olabilir.
• Son ütü tüyomuz ise ütüleme işini sizin yapmamanızdır. Pürüzsüz günler dileriz.