Kabızlık neden olur? Kabızlığa ne iyi gelir? 10 soruda kabızlık

İnsanlar; hayatları boyunca çok sayıda sağlık sorunu ile karşılaşırlar. En sık rastlanan rahatsızlıklardan birisi de kabızlık. Koç Üniversitesi Hastanesi İç Hastalıkları (Dahiliye) Uzmanı Dr. F. Buket Bayram kabızlık belirtileri, nedenleri, önlenmesine dair merak edilenleri anlattı.

İçindekiler

1. Kabızlık nedir?
2. Kabızlık kimlerde sık görülür?
3. Kabızlık belirtileri nelerdir?
4. Kabızlığın nedenleri nelerdir?
5. Kabızlık nasıl önlenir?
6. Kabızlığa ne iyi gelir ve kabızlık nasıl geçer?
7. Sık su tüketimi kabızlığa iyi gelir mi?
8. Kabızlıkta faydalı besinler nelerdir?
9. Kabızlıkta hangi besinlerden uzak durulmalıdır?
10. Kabızlıkta yapılabilecek egzersizler nelerdir?

Kabızlık nedir?

Konstipasyon (kabızlık), dışkılama sıklığının azalması, dışkı yaparken zorlanma veya bağırsakları tam boşaltamama hissi gibi belirtilerle ortaya çıkan yaygın bir sindirim sistemi sorunudur. Bağırsak hareketlerinin azalması veya yavaşlamasına bağlı olarak dışkı sert, kuru ve geçmesi güç olabilir. Normal dışkılama sıklığı kişiden kişiye değişebilirken, haftada 3 veya daha az dışkılama kabızlık olarak kabul edilir. Kabızlık, tek başına veya hipotiroidizm gibi başka hastalıklarla birlikte görülebilir.

Kabızlık kimlerde sık görülür?

Kabızlık her yaşta görülebilmekle birlikte, özellikle kadınlarda, ileri yaşta, hamilelerde, hareketsiz yaşayanlarda, stresli olanlarda, yetersiz lifli beslenen ve az sıvı tüketimi olan kişilerde daha sık görülür.

Bilinen hipotiroidi, diyabet, Parkinson hastalığı, irritabl bağırsak sendromu ve kolon malignitesi tanıları olan kişilerde, elektrolit bozukluğu (potasyum düşüklüğü, kalsiyum yüksekliği) gibi kabızlığa yatkınlık yapabilecek hastalık tanısı olanlarda da görülebilir. Yine bazı ilaçların kullanımı da kabızlığa neden olabilir. Bunlardan bazıları opioid ağrı kesiciler, antikolinerjik ilaçlar, demir replesman tedavileri, anti-asit tedaviler, antihistaminik, serotonin antagonistleri ve antihipertansif ilaçlardır (özellikle kalsiyum kanal blokörleri).

Kabızlık belirtileri nelerdir?

Kabızlık belirtilerini dışkılama sıklığında azalma, zorlu ve ağrılı dışkılama, dışkı kıvamında sertlik veya küçük parçalı dışkı, bağırsakların tamamen boşalmaması hissi, karın bölgesinde ağrı, şişkinlik ve genel rahatsızlık hissi olması olarak özetleyebiliriz.

Kabızlık sorunu yaşayan kişilerde bu belirtilere ek olarak, tıbbi anlamda alarm semptomları olarak ifade ettiğimiz kanlı dışkılama, kilo kaybı, anemi, dışkıda gizli kan testi pozitifliği (gaita), fekal immünokimyasal test pozitifliği veya ailede kolon kanseri öyküsü, inflamatuvar bağırsak hastalığı öyküsü varsa, bu kişilere kolonoskopi ve laboratuvar testleri yapılması önerilir.

Bunlardan bağımsız olarak, yine beslenme alışkanlığında değişiklik, aktivite durumunda değişiklik gibi görünür bir neden olmaksızın yakın zamanda kabızlık şikayeti başlayan veya önceden kolonoskopi taraması yapılmamış 50 yaş üstü kişilere de yine kolonoskopi yapılması önerilmektedir.

Kabızlığın nedenleri nelerdir?

Kabızlık idiopatik (kendiliğinden, herhangi bir yapısal anormallik veya sistemik hastalık olmadan) olabileceği gibi, altta yatan ikincil nedenlere de (sistemik bozukluklar, ilaçlar veya tıkayıcı kolonik lezyonlar) bağlı olabilir. İdiopatik olarak kabızlık problemine normal veya yavaş kolonik geçiş eşlik edebilir. Yavaş kolonik geçiş depresyon, kaygı bozukluğu, yeme bozukluğu, çocukluk çağrı travması gibi psikososyal sorunları olan kişilerde daha yaygın görülebilir veya “gastrointestinal dismotilite sendromu”nun parçası olabilir.

Normal dışkılayamama durumu da (dissinerjik dışkılama) kabızlık nedenlerindendir. Bağırsak hareketini engelleyen dışkılama girişimi sırasında anal sfinkter ve/veya pelvik taban kaslarında bozulmuş gevşeme veya paradoksal kasılma vardır. Bu sorun çocukluk veya yetişkinlik döneminde edinilebilir. Hastalar dışkılama sırasında aşırı ıkınma, tam olmayan boşaltım hissi, dijital manipülasyon ihtiyacı veya oturmayan (örn. ayakta) pozisyonun benimsenmesinden şikayet edebilirler.

Yetersiz lif alımı, az miktarda sıvı tüketimi, düzensiz beslenme alışkanlıkları, hareketsiz yaşam tarzı, bazı ilaçların kullanımı, endokrin bozukluklar, irritabl bağırsak sendromu, inflamatuvar bağırsak hastalıkları ve bazı nörolojik veya kas tutulumlara bağlı gelişen bağırsak hareketlerindeki değişikler de sık gözlemlenen nedenlerdir. Beslenme alışkanlıklarında değişiklik, süt ürünlerinin aşırı tüketimi, tuvalet ihtiyacını ertelemek veya tutmak, stres, anksiyete veya depresyon gibi psikolojik durumlar da konstipasyonu tetikleyebilir. Yine, kalın bağırsaklarda tıkanıklık ve daralamaya neden olan durumlar da kabızlık nedenleri arasındadır.

Kabızlık nasıl önlenir?

Kabızlık sorununu önlemek için yaşam tarzı değişiklikleri yapabiliriz. Öncelikle beslenme alışkanlığımızda lif açısından zengin gıdalar tüketmek, yeterli miktarda su içmek gibi değişiklerle başlayabiliriz. Düzenli olarak egzersiz yapmak, düzenli ve sağlıklı bir diyet uygulamak, stresi yönetmek de bu süreçte faydalı olacaktır. Düzenli bir tuvalet rutini geliştirmek kabızlık sorununu önlemek için oldukça faydalıdır.

Kabızlığa ne iyi gelir ve kabızlık nasıl geçer?

Kabızlık sorunun yönetimi öncelikle yaşam tarzı değişiklikleriyle başlar. Bunlar arasında lifli gıdaların tüketimi, yeterli sıvı alımı, düzenli egzersiz ve tuvalete gitme alışkanlığının geliştirilmesi önceliklidir. Akut bir kabızlık probleminde gerektiğinde laksatif kullanımı da yapılabilir. Ancak, dışkıyı yumuşatan ve tuvalete çıkılmasını sağlayan laksatif tedavilerini uzun süreli ve uzman görüşü olmadan kullanmak uygun değildir. Kabızlık probleminde yaşam tarzı değişiklikleri yapıldıktan sonra devam eden kabızlık sorununda veya daha önce de belirttiğim gibi, alarm semptomları olması durumunda da mutlaka bir sağlık uzmanına başvurulmalıdır.

Tedavi, yaşam tarzı değişikliğinden cerrahi müdahalelere kadar geniş bir yelpazede değerlendirilir. Devam eden sorunlarda ileri tetkikler ve müdahaleyle kabızlık şikayeti tedavi edilebilir.

Sık su tüketimi kabızlığa iyi gelir mi?

Yeterli miktarda su içmek, dışkının yumuşamasına ve bağırsak hareketlerinin düzenlenmesine yardımcı olur. Bu nedenle, sık su tüketimi kabızlık riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Kademeli olarak artırılarak günde en az 8-10 bardak su içilmesi önerilir.

Kabızlıkta faydalı besinler nelerdir?

Kabızlık sorunu olanlar için faydalı besinler arasında lif açısından zengin gıdalar bulunur. Bu gıdalar arasında da meyve, sebze, tam tahıllar, kahvaltılık tahıllar, baklagiller ve lif takviyeleri yer alır.

• Önerilen diyet lifi miktarı günde 20 ile 35 gramdır. Bununla birlikte, fazla miktarda lif tüketimi veya lif içeriğindeki ani değişiklik geçici şişkinlik ve düzensizliğe neden olabileceğinden, lif alımının kademeli olarak artırılması önerilir.
•  Kahvaltı gibi tek bir öğünde değil, gün boyunca lif içeren yiyecekler yemek önemlidir.
• Kuru meyveler de (kayısı, incir, erik vb.) lif açısından zengindir, sabahları aç karnına kuru meyve tüketilip sonrasına ılık su içilmesi bağırsak hareketlerinin başlamasına yardımcı olabilir.
• Su ve lif içeriği yüksek karpuz, kavun, çilek meyveler de faydalıdır.
• Probiyotik içeren gıdalar (yoğurt, kefir, turşu, lahana) bağırsak florasını düzenleyerek kabızlığa iyi gelir. Probiyotik gıdalar bağırsak hareketlerini artırır ve dışkının yumuşamasını sağlayabilir.

Kabızlıkta hangi besinlerden uzak durulmalıdır?

Kabızlık sorunu olanlar, düşük lifli ve rafine edilmiş gıdalardan (beyaz ekmek, beyaz pirinç, makarna vb.), yağlı ve işlenmiş gıdalardan (cips, kraker, bisküvi, hazır çorba), şekerli içeceklerden ve aşırı miktarda süt ürünü (süt, peynir, yoğurt vb.) tüketiminden uzak durmalıdır.

Kabızlıkta yapılabilecek egzersizler nelerdir?

Yaşam tarzı değişikliği içinde fiziksel aktiviteyi artırmanın kabızlık sorunu azaltmada oldukça önemi vardır. Günde en az 30 dakika orta şiddette yürüyüş yapmak, bisiklet sürmek, yüzmek, pilates, yoga gibi egzersizler metabolizmayı ve bağırsak hareketlerini artırmada oldukça etkilidir.