Kafamız bulutlandı
Covid-19 salgınıyla yeniden gündeme gelen ‘beyin sisi’, tıpta bir hastalık olarak anılmıyor ancak belirtilerine ve etkilerine dikkat etmek gerekiyor. Uzmanlar, bu rahatsızlığın aslında başka hastalıkların habercisi olabileceğini belirterek uyarıyor.
Yazı: Gülru İncu
Son zamanlarda gündemimizde yeni bir rahatsızlık var: Beyin sisi. Bunun nedeni Covid-19 salgınına yakalananların neredeyse 10’da birinde beyin sisinin görülmesi. Ayrıca herhangi bir hastalık nedeniyle komaya girip sonra iyileşenlerde ya da komaya girmese bile uzun süre nekahat dönemi yaşayanların da üçte birinde görülüyor. Bu rahatsızlık beyin yorgunluğuna çok benzeyen bir durum. Ayrıca yaşa bağlı bellek bozukluğuyla da karıştırılabiliyor. Burada en basit tabirle hafızanın sislenmesi yani bulanıklaşması söz konusu. Beyin sisi yaşayanların genellikle; “Sık sık unutuyorum, hafızamı derleyip toparlayamıyorum, her şey rüya gibi, net düşünemiyorum, hafızam bir gidip bir geliyor, okuduğumu hemen anlayamıyorum, algılarım ve sezgilerim yavaşladı” türünden serzenişleri olabiliyor.
ZİHİNSEL FONKSİYONLARDA AZALMA
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Barış Metin, ‘beyin sisi’ni kişinin subjektif olarak kendi zihinsel fonksiyonlarında bir azalma hissetmesi olarak tanımlayabileceğimizi ve altından çeşitli rahatsızlıkların çıkabileceğini söylüyor. “Kişiler bu şikayetle başvurdukları zaman altında başka bir hastalık yatıyor mu diye araştırmalar yapıyoruz. Altından gerçekten çeşitli rahatsızlıklar çıkıyor ama her insanın kendi zihinsel yeteneğindeki azalmayı subjektif olarak algılaması bir hastalık anlamına gelmiyor. Bazen insanların kendilerinden çok yüksek performans beklentileri olabiliyor. Böyle bir durumda, yüksek performans beklentisini karşılayamamak da bir rahatsızlık gibi algılanabiliyor.”
BİR HASTALIK HABERCİSİ Mİ?
Nörolog Dr. Mehmet Yavuz, beyin sisinin bir hastalığın sonucu olabildiği gibi bir hastalığın habercisi de olabileceğinin altını çiziyor. “Covid-19 veya açık kalp ameliyatları sonrasında ortaya çıkabildiği gibi bazı organik beyin hastalıklarının öncü belirtisi olarak da karşımıza çıkabilir. Bu nedenle beyin sisi tablosuyla karşılaşıldığında detaylı muayene ve inceleme şart. İleri tetkik ve nöropsikolojik testler gerekli olabilir. Beyin sisinde kranial MRI spesifik bir sonuç vermez. Ancak kranial PET ve SPECT gibi tetkikler ya da fonksiyonel MRI incelemesi bazı ipuçları sunabilir.”
BUNAMALAR ERKEN DÖNEM BELİRTİSİ OLABİLİR
“İnsanlar genellikle eskisi kadar dikkatlerini yoğunlaştıramadıkları, akıllarının iyi
çalışmadığı, hafızalarının gücünü kaybettiği, uykudan uyanamamış gibi hissettikleri, sağlıklı düşünemediklerini hissetmeleri gibi şikayetlerle geliyor” diyen ve bir beyin hastalıkları uzmanı veya psikiyatristin beyin sisi şikayetiyle gelen kişiyle konuştuğunda nedenini anlayabildiğini belirten Prof. Dr. Barış Metin ise şikayetin altında yatan rahatsızlığı bulmak gerektiğini vurguluyor. “Bu rahatsızlığın en sık belirtisi depresyon, anksiyete bozuklukları, uyku bozukluklarıdır. Bunamaların erken dönem belirtisi de beyin sisi olabilir. Bunaması olan kişiler, bunaması henüz hastalık haline dönüşmeden eskisi gibi sağlıklı düşünemediklerini belirterek kendileri başvurabiliyor. Özetle, beyin sisi tedavisinde altta yatan hastalık tespit ediliyor ve ona yönelik bir tedavi uygulanıyor.”
HAFIZANIN GENELİNDE SIKINTI YAŞANIYOR
Beyin sisi, demansiyel sendromların ve Alzheimer hastalığının başlangıç dönemiyle de karışabiliyor. Alzheimer hastalığının erken safhasında sadece yakın hafıza bozulmuşken, beyin sisinde yakın olsun, uzak olsun hafızanın genelinde sıkıntı oluyor. Nörolog Dr. Mehmet Yavuz, bu nedenle bu ayrıma dikkat edilmesi gerektiği vurguluyor. Beyin sisi, çoğunlukla sonradan düzelebilen bir durumken, Alzheimer hastalığı giderek kötüleşen unutkanlık ve bellek sorunları nedeniyle, ilerleyen süreçte ciddi nörolojik maluliyet oluşturan bir tablo çiziyor. “Beyin sisinde beynin kayıtlama merkezi Alzheimer’daki gibi bozulmamıştır ancak yeni bellek kaydında gecikme ve zorlanma vardır. Okunan şeylerin anlaşılması için tekrar tekrar okumak zorunda kalınabilir. Kitabın bir sayfası okunurken, bir önceki sayfaya sık sık bakılabilir. Ezber yapmak zorunda olanlar için daha da farklı bir sıkıntı vardır. Bunun için her zamankinden daha çok zaman harcanır.”
UYKU BOZUKLUĞUNA DİKKAT!
Uyku bozukluğunun sık görülen bir şekilde beyin sisine yol açtığını belirten Prof. Dr. Barış Metin, özellikle tıkayıcı uyku apnesi sendromu olan hastalarının gün boyunca konsantre olamama, bir konuya uzun süre dikkatini verememe gibi şikayetlerle başvurduğunu ve uyku düzeninin mutlaka sağlanması gerektiğini söylüyor. “Özellikle B1, B6, B12 vitaminleri beynin sağlıklı çalışması için önemli. Bünyeyi yoran bir performans değil de düzenli egzersiz yapılmalı. Her gün 20-30 dakika yürümek iyi bir egzersiz olacaktır. Stres hayatımızın bir parçası ama aşırı stres, yoğun kaygılar, hiçbir şeyden keyif almama hissi var ise bir uzmandan destek almak gerekiyor, çünkü bu tip rahatsızlıklar zihinsel kapasiteyi etkiliyor.”
BEYİN SİSİNE SEBEP OLAN FAKTÖRLER
- Covid-19 gibi beyni etkileyen bazı infektif hastalıklar
- Metabolik hastalıklar; diyabet, hipoglisemi gibi
- Kronik stres
- Kontrol altına alınamamış yüksek tansiyon
- Hasta bina sendromu, sağlıksız koşullarda çalışma
- Elektromanyetik kirlilik
- Alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı
- Uykusuzluk
- Bazı ruh hastalıkları
- İlaçlar; özellikle antipsikotik ilaçlar, kanser ilaçları, bazı antiepiletikler
- Vitamin eksikliği, özellikle B1, B6, B12, folik asit ve demir eksikliği
- Hormonal faktörler; troid hormonlarının yetersizliği
- Uzun süren ameliyatlar, açık kalp ameliyatları gibi
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Öncelikle beyin sisine sebep olan faktörlerin gözden geçirilip düzeltilmesi gerekiyor.
- Stres faktörlerinin yok etmeye çalışın.
- Çalışma koşullarınızı iyileştirin.
- Spor yapın.
- Enstrüman çalın.
- Tatil planlanları yapın. Dinlenin. Yılda bir aylık uzun tatil yerine her üç ay sonunda bir haftalık dinlenme periyotları tercih edin.
- Fındık, ceviz, badem, çekirdekli kuru üzüm yiyin. Yeşil sebzeler, böğürtlen, yaban mersini, somon ve sardalya balığı, üzüm suyu, kepekli pirinç ve sıcak kakao da beyin sisine iyi gelen gıdalar. Aynı şekilde çay ve kahve de çok faydalı. Akşamları yatmadan önce bir elma yemeyi alışkanlık haline getirebilirsiniz, çünkü elma uyku esnasında daha beynin daha iyi dinlenmesi sağlıyor.
- B vitaminleri, çeşitli minareller, antioksidan ilaçlar, beyinde sinirler arası iletişimi düzene sokan destekleyiciler.
- TMS tedavisi, dışarıdan beyne gönderilen manyetik uyarılarla, nöronlarda aynı bir ses ekosu gibi titreşimler oluşturarak birçok psikiyatrik ve nörolojik hastalığın düzeltilmesini sağlıyor. Aynı şekilde beyin sisinde de iyileştirici sonuçlar sunabilir.
BAŞLICA BELİRTİLER
- Unutkanlık ve bellek problemleri
- Dikkat dağınıklığı
- Odaklanma ve konsantrasyon güçlükleri
- Kararsızlık ve karar vermede güçlük
- Akıcı konuşmanın bozulması, kelime bulmada güçlük
- Algılama bozukluğu
- Kafada ağırlık hissi
- Uykuya eğilim, bazen de uykusuzluk problemleri