Karabasan nedir, neden olur? Uykuda kıpırdayamama neden olur?
Bugünkü konumuz halk arasında adı ile karabasan, tıp dilindeki söyleniş biçimi ile uyku felci. Uykuya geçerken ya da uykudan uyanırken başımıza gelebilen ve sıklıkla bizi çok korkutan bu olayla ilişkili nedenlerini anlamaya çalışacağız. Peki, karabasan nedir, neden olur? İşte yanıtı...
Yüzden fazla kültürde tanımlanmış global bir fenomen olan uyku felcinde bilincimiz açık, nefes alıp verebiliyoruz, gözlerimizi oynatabiliyoruz ancak hareket edemiyoruz. Bir de üstüne eklenen sanki gerçekmişçesine gördüğümüz hayaller (halüsünasyonlar) ve göğsümüzün üstüne sanki bir şey oturmuş gibi olan ağırlık hissi, yaşadığımız kaygı, korkunun daha da artmasına neden olabiliyor. Maslak Acıbadem Hastanesi, Nöroloji Bölümü'nden Prof. Dr. Pınar Yalınay Dikmen karabasan ve detaylarını anlatıyor...
UYKU FELCİ NEDEN OLUR, KİMLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜR?
Uyku felci ile ilgili yapılmış bilimsel çalışmaları özetleyeceğim bu yazımda sizlere. Yaşam boyunca görülme sıklığı % 8 olarak bildirilen uyku felci, her yaşta, hem kadın hem de erkek cinsiyette eşit oranda görülüyor. Uyku felci, alkol, kafein, sigara, madde kullanımı arasında bir bağlantı bulunmamış. Ancak yüksek stres düzeyi, travmatik yaşam olayları ve uyku felcinin ilişkili olduğunu gösteren birçok çalışma mevcut. Hatta hayatlarında üzücü yaşam olayları yükü fazla olanlarda karabasan görme sıklığının arttığına dair bilimsel yayınlar var. Aile bireylerinde uyku felci olan kişilerde de risk artıyor. Vücut kitle indeksinin yüksek olması ile uyku felci ilişkisini araştıran çalışmaların sonuçları ise çelişkili, ilişkili diyen de var, ilişki yok diyen çalışmalar da mevcut. Kan basıncı yüksekliği ve kronik ağrı ile karabasanın ilişkili olabileceğini gösteren sınırlı sayıda bilimsel çalışma yayınlanmış.
KARABASAN NEDEN OLUR?
Kişilik özellikleri ve karabasan arasındaki bağlantıya bakan araştırmalarda da eğer kişi büyüsel düşünmeye, paranormal olaylara inanmaya daha yatkın ise, karabasanlar sırasında canlı halüsünasyonlar olma olasılığının arttığı gösterilmiş. Kabus bozukluğu, gerçekmişçesine inandırıcı canlı rüyalar görmek, uykuda yürümek ya da konuşmak gibi uyku ile ilişkili tıbbi durumları olan kişilerde de karabasan riskinin arttığını gösteren yayınlar mevcut. Uyku apne sendromu, uykuda krampları olan kişilerde de karabasan görme riski yüksek bulunmuş.
KARABASAN KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Uyku temizliği yani uyku sağlığı ile ilişkili kurallar bütünü; aynı saatte yatağa gitmek, yatağı sadece uyumak için kullanmak, sabah benzer saatte uyanmak, sessiz bir ortamda uyumak vs. sağlığımız için çok önemli. Uyku temizliğine dikkat etmeyen kişilerde; kısa ya da uzun süreli uyuyanlarda, gün içinde uzun şekerlemeler yapanlarda, insomniaklarda, yani uykusuzluk çekenlerde, uykuları sık sık bölünenlerde karabasanın daha sık görüldüğünü gösteren bilimsel çalışmalar yayınlanmış.
Uyku felci nadir görülen bir uyku hastalığı olan narkolepsinin bir klinik belirtisi olabiliyor, ancak bu hastalarda gün içinde önlenemez uyku atakları ve artmış uykululuk mevcut. Bunun yanı sıra eşlik eden bazı ek klinik bulgular, karabasanların narkolepsiden mi kaynaklandığını ayırt etmemize yardımcı oluyor.
Yukarıda bahsettiğim olası bağlantılar dışında, uyku felci ile ilişkilendirilen en önemli sebep kişinin ruh sağlığı aslında…Kaygı bozukluğu, depresyon, panik bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu hep karabasan görme ile ilişkili bulunmuş.
Bu yazımda karabasan ile ilişkili bilimsel çalışmalardan bahsettim. Görülen o ki travmatik yaşam olayları, stres seviyesinin yüksek olması, eşlik eden psikiyatrik hastalıklar uyku felci riskini arttırıyor. Uyku düzeninize dikkat etmeniz ve hayatınızdaki stres düzeyini iyi yönetmeniz bu korkutucu olabilecek deneyimin başınıza gelmemesi için alınabilecek en iyi tedbirler gibi gözüküyor. Eğer karabasanlar nedeni ile yatağa gitmekten korkuyorsanız, gün içinde engel olamadığınız uykululuk ataklarınız oluyor ise bir uyku tıbbı uzmanı ile görüşmenizi öneririm.
İLGİLİ İÇERİKLER