Sorumluluk verme zamanı

Çocuklarımızın sorumluluk sahibi, kendine yetebilen bireyler olması için onlara örnek olmamız şart. Bunun için öncelikle anne-babaların ev işlerinde işbirliği yapması gerekiyor. Hafta içi yapamıyorsanız bile, hafta sonlarında mutlaka ev işlerinizden bazılarını çocuğunuzla paylaşabilirsiniz. Bu sayede küçük yaştan itibaren sorumluluk almayı öğrenir, ilerleyen yaşlarda yapması gereken işlerin üstesinden kolaylıkla gelebilir. Ayrıca “Ev işlerini sadece anne yapar” klişesinden de uzak durmuş olursunuz. Ne de olsa, hayat her şeyi paylaşınca güzel.

2-3 yaş
Biraz yardımla, birlikte yapabilirsiniz
. Ellerini yıkamak.
. Dişlerini fırçalamak.
. Oyuncaklarını toplamak.
. Kitaplarını yerine yerleştirmek.
. Kirli kıyafetlerini kirli sepetine atmak.
. Ayakkabıları çıkardığında yerine koymak.
. Varsa evcil hayvanın yemeğini vermek.

4-5 yaş
Bazılarını yaparken yardıma ihtiyacı olabilir.
. Kıyafetlerini giymek.
. Yatağını düzeltmek.
. Masayı kurmaya ve toplamaya yardım etmek.
. Çiçekleri sulamak.
. Yemek yedikten sonra tabağını bulaşık makinesine koymak.
. Yıkanmış çorapları eşleştirmek.
. Kek, kurabiye gibi basit şeyleri yaparken yardımcı olmak.

6-7 yaş
Artık büyüdü, işbirliğinin tam zamanı!
. Masayı kurmak ve toplamak.
. Bulaşık makinasını boşaltmak.
. Odasını düzenli, toplu tutmak.
. Yere dökülen küçük şeyleri el süpürgesi ile temizlemek.
. Toz almak.
. Alışveriş poşetlerini boşaltmak.
. Yıkanan kıyafetleri ayırmak.
. Temiz kıyafetlerini dolabına yerleştirmek.
. Banyoya temiz havlu asmak, kirlileri sepet koymak.
. Kendi odasını elektrik süpürgesi ile temizlemek.
. Çöpü dışarı çıkarmak.



Çocuğunuz küçükse, yapılması gereken işleri renkli kalemlerle resimleyip, kağıdı duvara asabilirsiniz. Büyüdüğünde ise ona yine güzel bir liste yapıp odasına koyabilirsiniz.

Anne babalara 5 öneri
1. Aceleci olmayın. Ona görev verdiğiniz anda tam anlamıyla yerine getiremeyebilir. Sakin olun, tekrar tekrar deneyin.
2. Görevleri eğlenceli hale getirin. Örneğin odasını toplarken ev sevdiği şarkıları çalabilirsiniz.
3. Olumlu sözler söyleyerek onu motive edin.
4. Ev işlerini asla ceza olarak vermeyin.
5. Cinsiyet ayrımı yapmayın. Kız ya da erkek olması fark etmez, çocuklarınıza aynı görevleri verin.

Uzman görüşü
Becerileri kendi başına uygulamasına izin verin
Anne-baba olarak bizlere düşen sorumluluklar neler? En çok nerede hata yapıyoruz? Nasıl bir yol izlemeliyiz? Bu soruların cevaplarını, Uzman Psikolog Şeyla İbrahimoğlu’dan aldık: “Geleceğin yetişkinleri olacak çocukların, kendini ve isteklerini ifade edebilmesi, hakkını savunabilmesi, gereken durumlarda ‘hayır’ demeyi bilmesi, görevlerinin ve sorumluluklarının farkında, bağımsız ve kendine güvenen bireyler olması her ailenin arzusu. Çocukluk döneminde ise okuluna önem vermesi, ev ödevlerini yapması, güzel notlar alması, kıyafetlerine ve temizliğine özen göstermesi, ev işlerinde yardımcı olması, çevresindekilere saygılı olması ve hata yaptığında fark edip düzeltmesi anne-babaların ortak isteklerinden. Bunların gerçekleşmesi için çocuğa kazandırılması gereken en önemli beceri ise sorumluluk duygusu.

Doğal gelişim süreçleriyle birlikte çocuklar, hayatın farklı noktalarında çeşitli becerileri edinir. Bu becerileri uygulayabilecekleri yaşlarına ve becerilerine uygun alanlar yaratmak, fırsatlar vermek birçok açıdan çok önemlidir. Çocuklar sorumluluk aldıkça, ihtiyaçlarını tek başlarına karşılayabildikçe, ebeveynlere bağımlılıkları azalır, yapabildiklerini gördükçe özgüvenleri ve benlik saygısı gelişir En önemlisi hayatı öğrenmekle ilgili çok büyük deneyimler elde ederler. ‘Bir beceriyi ne kadar çok deneyimleme şansımız olursa kendimizi o alanda o kadar çok geliştiririz’ gerçeğine dayanarak çocukların sahip oldukları becerileri kendi başlarına uygulayabilmelerine imkan vermek sorumlu çocuklar yetiştirmektir.”

Yardım değil, yanlış!
“Aileler bu yolda yaptıkları hatalara çocuklarının daha küçük yaşlarından itibaren başlıyor; yemeğini kendi yiyebilen çocuğa yardım ediyor, ayakkabılarını giydiriyor, odasını topluyor, ödevlerini yaptırıyor, kurs saatlerini hatırlatıyor her ihtiyacında yanında oluyor” diyen Şeyla İbrahimoğlu, sözlerine şöyle devam ediyor: “Bu hatalı süreçle birlikte aileler aslında arka planda çocuğun kendi becerilerini deneyimlemede eksik kalmasını, hep bir başkasına ihtiyaç duymasını, kendi kararlarını almada tecrübesiz olmasını, kendine güvenini, başarı hissini tadamayacak dolayısıyla yeterlilik duygusu gelişemeyecek olmasını, davranışlarının sonuçlarına katlanmayı öğrenememesini ve en önemlisi kendi kendine yeten birey olma yolunda geride kalmasını sağlamış oluyorlar. Çocuklar küçük yaşlarından itibaren becerilerini sergileyip başardıkça ve bununla birlikte çevrelerinden takdir gördüklerini fark edince kendilerine olan güven düzeylerinde artış görülür. Çocukluğun ilk yıllarında büyükler tarafından beğenilmek ve onaylanmak önemliyken yıllar ilerledikçe görev ve sorumluluğu başarmak daha anlamlı hale gelir. Bu sebeple sorumluluklarını yerine getirme konusunda çocukları küçük yaşlarda onaylamak, motive etmek veya ödüllendirmek bu davranışların devamı için önemlidir. Fakat yaşları büyüdükçe artık sorumlulukların yerine getirilmesinde ödül ve motivasyon en aza indirilmelidir. Sorumlulukların yerine getirilmemesi karşılığında mahrum bırakma yöntemi kullanılmalıdır. Çünkü çocuğun ödül almak için o işi yapması bizim çocuğa katmak istediğimiz değerlere ters düşer. Çocuk davranışı yapmak için sürekli ödül talep edebilir, ödül olmadığında yapmayabilir veya ödüle alıştığı ve artık zevk alamadığı için hiç yapmaz hale gelebilir, hatta yapması gereken davranışların hepsi için ödül talep etmeye sorumsuzluk bilinci geliştirmeye başlayabilir.”



Sorumluluk sahibi çocuklar yetiştirmek için ne yapmalı?
• Çocuklar söylediklerinizi değil, yaptıklarınızı yaparlar. Siz sorumluluk sahibi olursanız onlar da öyle olacak. Çöpü yere atan bir ebeveyn çocuğundan odasını temiz tutmasını beklememeli.

• Çocuğunuzun her ihtiyacını siz gidermeyin, onları kolaya alıştırmayın. Yapabildikleri her şey için onlara alan yaratın. Sorumluluklarını düzenlemede kılavuzluk yapabilirsiniz ama sadece sonraki davranışlarında nasıl düzenleyebileceğini öğrenmesi için…

• Düşünebildiğiniz en erken yaşlardan itibaren onların bir birey olduğunu unutmayın. Alacağı sorumluluklar ile ilgili düzenli olarak yapacağınız hoş aile toplantılarında onun da fikirlerini alın. Kararlarına saygı duyun. Böylelikle çocuğunuzu hem benlik duygusunu geliştirecek hem de sorumluluklarına dair motivasyonunu arttıracaksınız.

• Sorumluluk bilinci aşılamaya başladıkça çabalarını önemsediğinizi mutlaka belli edin. Sizin için basit olan bir beceri onun için çok zor olabilir. Bunu görmezden gelirseniz çocuğunuzun motivasyonunu kaybetmesini sağlayabilirsiniz.

• Çocuğunuzun sorumluluklarını yerine getirmemesinin, yaptığı yanlış seçimlerin sonuçlarını yaşamasına izin verin ki onlardan bazı dersler çıkarabilsin.

• İmkanınız varsa, ailenize dahil olabilecek bir evcil hayvan çocuğunuz için birçok güzel duygu ile birlikte sorumluluk duygusunun gelişimine de katkı sağlayacaktır. Onun bakımı, beslenmesiyle ilgilenmek, onun sorumluğunu almak çocuk için çok değerli bir görevdir.