Eğer siz çok sağlıklı beslendiğiniz halde, stresinizi yönetemiyor ve kanınızdaki kortizol seviyesi kronik olarak yüksek ise sadece bu bile sizi hızlı yaşlandırmak için yeterlidir. Sonuç olarak yaşınızdan genç görünmek için yaşamınıza burundan alınıp verilen ritmik ve kontrollü nefes egzersizleri ve meditasyon gibi farkındalığı artırıcı stres yönetimi tekniklerini öğrenerek, dahil etme gerekliliğiniz kaçınılmazdır. Ayrıca yaşlanmayı geciktirmenin sırrı telomerlerin sağlığından sorumlu telomeraz enziminin sürekli salgılanmasında saklıdır.
Telomer nedir?
Telomerler, hücrelerimizin çekirdeği içinde bulunan kromozomların uç kısımlarındaki, DNA proteinlerinden oluşan koruyucu başlıklardır. Araştırmalar telomer’lerin yaşam süresini belirleyen karar vericilerden biri olduğunu göstermektedir. Çünkü telomerlerin boyu kronolojik yaşa bağlı olarak her hücre yenilenmesinde kısalır, çünkü ölen hücrenin yerine gelecek olan yeni hücre replikasyonu için telomer’den bir parça kullanılır. Böylece kronolojik olarak yaş alırken kromozomlarımızın ucundaki telomer isimli koruyucu başlıklar kısalarak, zamanla tükenir ve hücrenin kendini yenilemeye yetecek uzunlukta telomer kalmayınca yaşlılık emareleri oldukça hızlı bir şekilde kendini göstermeye başlar. Yani telomerler kısaldıkça hücrelerin bölünmesi ve kendini yenileme ve tamir etme süreci zorlaşır ve hatta durur ve yeni hücre oluşumu gerçekleşemez. Fakat bu arada telomerleri sağlıklı tutmak, onları tamir edip uzatmak ile sorumlu olan telomeraz enzimini de bilmeniz lazım. Telomeraz, telomerleri sentezleyen ve koruyan bir “enzim” dir ve her hücre bölünmesi ile kısalan telomer uçlarının korunarak, tamir edilmesini ve hatta uzatılmasını sağlar. Telomeraz enzimi salgısı dengede oldukça telomerlerimizin kısalma hızı oldukçe düşük olacaktır.
Yaşlanmaktaki etkisi
Telomer boyu yaşlanma emarelerinin belirleyicisidir. Yeni doğan bir bebekte telomerler oldukça uzunken, 70 yaşındaki bir insanda epey kısadır. Telomerlerimiz ne kadar kısa ise, o kadar hızlı yaşlanırız. Telomerlerimiz ne kadar uzun ise, o kadar geç yaşlanırız.
Telomer boylarını yaş dışında neler etkiler?
Klinik araştırmalar çerçevesinde telomer uzunluğunu ve telomerlerin kısalma oranını etkileyen temel faktörlerin yaşam tarzı ve yaşanılan çevre olduğu kanıtlanmıştır. Günde 8 saatten uyku az ve kalitesiz uyku , stres, hareketsiz bir yaşam, aşırı kilo, inflamasyona ( fizyolojide mikro düzeyde iltihaplar) yol açan ya da oksidatif stresi artıran karbonhidratlar, işlenmiş şekerli maddeler, işlem görmüş ve yapay tatlandırıcılar eklenmiş her türlü katı ve sıvı besin maddesi, asitli içecekler, trans ve doymuş yağlar gibi ağırlıklı sağlıksız beslenme şekilleri, alkol, sigara, uyuşturucu, kötü havada solumak gibi yaşam tarzı seçimleri telomer boyunun uzamasını sağlayan telomeraz enziminin salgılanmasını baskılar ve böylece telomer uzayamaz ve otomatik olarak yaşlanmaya başlarız.
Telomerleri uzatmak için neler yapılmalı?
Telomerleri uzatarak, sağlıklı, mutlu ve iyi yaş alma sürecini başlatmak üzere bilimadamları öncelikle yaşam tarzımıza özen göstermemiz gerektiğini belirtmektedir. Yaşam tarzı değişikliğindeki en öenmşi etkenleri sıralıyorum;
1. Uyku Düzeni: Her akşam 8 saat kaliteli uyku. Gece 22.30-23.00’ü geçirmeden yatağa gitmek sirkadiyen ritimlere uyum sağlamak açısından çok önemli.
2. Meditasyon: Bilimadamları tarafından strese karşı panzehir olarak adlandırılan meditasyon uygulaması merkezi sinir sistemini sakinleştirip, bilinçaltını rahatlatırken, aynı zamanda beyin nöroplastisitesi de sağlıyor. Tabii hangi meditasyon tekniklerini uyguladığınız çok önemli. Bugüne kadar yapılan araştırmalar özellikle mantra bazlı meditasyon tekniklerinin ( primordiyal sesler meditasyonu, transandantal meditasyon, Kirtan vb.) 2 ay boyunca sadece günde 20 dk. uygulama sonrasında telomerleri %43 oranında uzattığı tespit edilmiştir.
3. Hareket: Hareketsiz bir yaşam bedene en kötü uyuşturucular kadar zarar vermektedir. Siz siz olun günde 8000 adımı daha sağlıklı ve mutlu yaş almak için aynen diş fırçalamak gibi yaşam tarzınız haline getirin.
4. Duygusal Denge ve İyilik Hali: Duygu durumumuzu sağlıklı ve dengede tutmak üzere hayatımıza sevgi ve şefkat barındıran ilişkiler bulundurmalıyız. Unutayın, hormon dengemiz duygularımızın, aynı şekilde duygularımız da hormonlarımızın belirleyicisi.
5. Beslenme: Beslenme tarzımız hem fizyolojimizi, hem zihinsel faaliyetlerimizi, hem ruh sağlığımızı, hem yaşlanmayı geciktirme veya hızlandırma sürecimizi direk olarak etkiliyor.
Gıda takviyeleri genç kalmak için yeterli mi?
Kesinlikle hayır. Hiç bir gıda takviyesi tek başına telomerleri uzatamaz. Bilimadamları telomeraz enziminin salgılanmasının oldukça karmaşık bir süreç olduğunu belirtiyor ve bu enzimin tek bir eylem hali (yani bir hap içmek) neticesinde salgılandığına dair tüm dünyaca saygınlığı kabul edilmiş bir klinik araştırma neticesi henüz bulunmamaktadır. Sonuçta hiç bir şey tek başına mucize değildir. İnsanoğlu büyük bir pakettir ve bu paket içindeki tüm modülleri dengeleyici bir yaşam tarzı seçimleri telomerler boyumuzun esas belirleyicisidir. Paketimizdeki modüllerden biri için iyi birşeyler yaparken, diğerlerinin dengesi umrunuzda değilse telomerleriniz yaşınıza ve yaşam tarzınıza bağlı olarak kısalmaya devam eder. Mesela siz her gece 01.00 de yatağa girip, enflamasyonu yükseltici bir beslenmeye devam ederek ve tüm günü hareketsiz bir şekilde telefonunuzun veya bilgisayarınızın başında oturarak geçiriyorsanız, hangi gıda takviyesini alırsanız alın telomerlerinizi uzatmak için yeterli olamaz. Ayrıca yaşlanma sürecinde telomer ve telomeraz enziminin bağlantısını bularak 2009 yılında Nobel Tıp Ödülünü alan Prof. Dr. Elisabeth Blackburn, Omega 3 ‘ün dahi mümkünse doğal gıdalardan alınmasını, bu mümkün değilse gıda takviyesi şeklinde kapsül /hap şeklinde alınmasını önermektedir. Sağlık ve iyilik halinizin sorumluluğunu elinize alın, bunu kimseye veya hiç bir gıda takviyesine sakın yüklemeye çalışmayın.
Telomerleri uzatmak için özel bir beslenme şekli var mı?
Evet, uzun telomerler ile ilişkilendirilen beslenme şekli ; kırmızı etten yana oldukça fakir, taze sebze, meyve, tahıl ve baklagiller açısından zengin, whole-food olarak tanımladığımız yani besinlerin doğada 100 yıl önce de var olan en doğal hali ile, işlem görmemiş, paketlenmemiş olarak tüketildiği, enflamasyonu önleyici olarak da bilinen beslenme şeklidir.
Bütünsel sağlıkta telomerlerin yeri nedir?
Telomer uzunluğu veya kısalığının Bütünsel Sağlığımıza etkisi %100 dür. Çünkü telomer kısalması yaşlanmaya bağlı hastalıkların ortaya çıkması demek oluyor. Ayrıca uzun bir süre önce anti-aging terimi yerini well-aging terimine bırakmış durumda. Çünkü anti-aging yaşlanmayı önleyici olarak algılanırken, bu evrim yasalarına karşıdır. Yaşlanmayı önleyemez ama sağlıklı ve iyi yaş alma sürecini başlatarak, kronolojik olarak 3’lü rakamlara dahi geçsek, well-aging sürecimizi çalıştırabiliriz. Ayrıca yukarıda saydığım adımlara ek olarak zihni her daim aktif tutan yeni bir şeyler öğrenme deneyimlerinize sakın ara vermeyin ve zihninize kısıtlama koymayın derim. Ezoterik bilgilere göre ölümsüzlük, zihnimizdeki sınırsız esneklikte saklıdır.
Ebru Şinik ile İyi Ol, Mutlu Ol!
Bütünsel Sağlık ve Ayurveda Uzmanı
www.ebrusinik.com