Yakarca, tatarcık sineklerini bilir misiniz? Peki ya onların sebep olduğu hastalığı? Yaz mevsimi ile birlikte hem hayvan hem de insan sağlığını ciddi bir şekilde tehdit eden bir hastalık da kapımızda… Leishmaniasis! Hiç duymadınız mı? Belki bu ismiyle duymuşsunuzdur; Şark Çıbanı, Kala-Azar! Peki, neden özellikle yaz mevsimi? Çünkü; hastalığa sebep olan sineklerin en aktif olduğu sıcaklık 25-28 derece…
Bu sineklerin Türkiye’de 5 alt cinsi, 23 türü bulunmaktadır. Türkiye’de yaygın olarak bulundukları kanıtlanmıştır. İç organları etkileyen formu olan KALA-AZAR’ın 81 ilin 38’inde, deriyi etkileyen formu olan ŞARK ÇIBANI’nın ise 81 ilin 41’inde görüldüğü bildirilmiştir. Neden mi bu kadar yaygınlar? Çünkü bu sineklerin larvaları (çocukları) bulunduğumuz birçok ortamda; yıkılmış binalar, evlerin bodrum kısımları, insan yerleşim yerlerindeki nemli topraklar, taşların-kayaların altında, kuyuların etrafında, tavuk kümeslerinde, hayvan barınaklarında, karınca-kemirgen-kuş yuvalarında, ağaçların dip kısmındaki toprakta ve daha birçok yerde bulunur.
Erişkin sinekler kış yağmurları başlayınca kaybolur ve gelişimlerini durdururlar. Havaların ısınmasıyla gelişimlerini tamamlarlar; en çok Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde, çoğunlukla Mayıs - Eylül aylarında görülürler. Hava koşullarına, özellikle sıcaklığa göre bu sürelerde değişimler olabilir.
Erkek sinekler bitki özsuyuyla beslenirler, kan emmezler. Dişi sinekler hem kan emer hem de bitki özsuyu ile beslenir. Yani bu işin sorumluları dişilerdir! Bitkilerden aldıkları şeker hem kendileri hem de varsa Leishmania paraziti için enerji kaynağıdır. Dişi sinekler tüm memelilerden kan emerler. İşte bu sebeple Leishmaniasis hastalığı hem insanları hem de hayvanları tehdit etmektedir.
Leishmaniasis çoğunlukla orta yaşta olan köpeklerde görülür. Bunun sebebi nedir biliyor musunuz? Çünkü parazitin vücuda yayılması aylar-yıllar sürer hatta 7 seneye kadar uzayabilir… Leishmaniasis olan köpeklerin karaciğer, mide, böbrek, lenf, göz, bağırsak, deri, eklem, kemik, yumuşak doku, kas sistemleri etkilenir. İştahsızlık, depresyon, kanlı ishal-idrar görülebilir. %50 sinde deri lezyonları görülür. Eğer köpeğinizin Leishmaniasis olmasından şüpheleniyorsanız veteriner hekiminizden serolojik ya da hızlı kan testi yapmasını talep edebilirsiniz.
Koruma ve kontrol nasıl olmalı derseniz; Tabi ki üreme döngüleri kırılmalıdır ve ürüme yerleri azaltılmalıdır ancak bu mümkün olmadığı için bu sinekler günümüzde ülkemizde yaşamaya devam etmektedir. İnsanlar bu sineklerden cibinlik, sinek ilaçları ile korunabilirler. Ancak köpekler için koruyucu tasmalar kullanılmalıdır. Bu tasmalara ilaç emdirilmiştir ve bu tasmaları kullanmak Leishmaniasis hastalığından köpeğinizi korumanın en basit yoludur.
Korunması bir tasma ile bu kadar basit olan bu hastalığın maalesef tedavisi bu kadar basit değildir, 4 aşamalı olarak sınıflandırılan bu hastalıktan kurtulmak için köpeğin 1. -2. aşamada Leishmaniasis olduğunun tespit edilmesi gereklidir. Diğer aşamalarında kronik böbrek yetmezliği gibi hayati hastalıklar da Leishmaniasis’e eşlik etmeye başlayacaktır… Geçici klinik iyileşmeler görülecektir, uzun, pahalı ve ızdıraplı bir tedavi sürecine başlanacaktır... En önemlisi ise insanlara bulaşmaktadır, eğer köpeğinizde Leishmaniasis varsa mutlaka hem kendi doktorunuza hem de veteriner hekiminize bilgi veriniz. En son Kuşadası’nda köpek evinin karşısında oturan bir ailede Leishmaniasis tespit edilmiştir. Suriye iç savaşından sonra, sınıra komşu illerimizde zaman zaman Türk ve Suriyeli hastalara Leishmaniasis teşhisi konulmakta ve bu durum ulusal basına konu olmaktadır. Benim şahit olduğum son olay ise arkadaşımın İstanbul’da barınaktan sahiplendiği köpeği… Köpeğini sürekli kusma, ishal ve göz çevresinde deri döküntüleri ile veteriner hekimine götürdüğü zaman köpeğin Leishmaniasis olduğu anlaşılıyor ve şu an neredeyse 1 senedir çok ağır ilaç tedavisi görüyor, iyileşip iyileşmeyeceği de bilinmiyor…
Alacağınız tasma köpeğinizi 5-6 ay bu hastalıktan koruyacaktır. Tasmalardan edinmek için veteriner hekiminize danışın. Tatarcık sinekleri Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler de daha çok görüldüğü için, İstanbul-Ankara gibi bölgelerin tehlikeden uzak olduğunuzu düşünmeyin. Yaz tatilinde özellikle Ege-Akdeniz kıyılarına gidiyorsanız, tatilinizden 1-2 hafta önce tasmayı kullanmaya başlamanızı tavsiye ederim… Keyifli bir yaz dilerim.