Çocuklarda diş sağlığı için dikkat edilmesi gerekenler

Bebeklerde ağız bakımında dikkat edilmesi gerekenler...
• Bebeklerin, en azından ilk dört ay anne sütü ile beslenmeleri ağız çevresindeki yumuşak doku ve kas fonksiyonlarının normal gelişimini sağlıyor. Anne sütünün yetersiz olduğu durumlarda fizyolojik başlıklı (damaklı, kesik uçlu) biberon kullanılmalı.
• Bebeklerin bir yaşından itibaren bardak ve kaşıkla beslenmeye alıştırılması gerekiyor.
• Biberonla beslenme en fazla iki yaşına kadar devam etmeli. Parmak emme, yalancı emzik kullanma gibi alışkanlıklara 2-2.5 yaşına kadar izin verilebiliyor. Eğer parmak emme alışkanlığı varsa, bunun sebebi araştırılarak 3-6 yaş arasında alışkanlık mutlaka giderilmeli.
• Solunum problemleri, çene gelişimi üzerine olumsuz etki ediyor. Burundan değil de, sadece ağızdan soluma durumu mevcutsa (bu durum uykuda daha iyi anlaşılıyor) muhakkak kulak-burun-boğaz uzmanına danışılması gerekiyor.

Diş fırçalamaya ne zaman başlamalı?
Diş Hekimi Aslı Çoban, bebek 6-8 aylıkken, yani ilk dişler ağızda göründüğünde temizleme işleminin başlaması gerektiğini söylüyor. “Sabah kahvaltısı sonrası ve gece yatmadan önce dişleri, en azından çiğneme yüzeylerini temiz bir tülbent ya da gazlı bezi ıslatarak silmek, temizlemek yerinde olur. Diş fırçası kullanımına ise çocuğun arka dişlerinin çıkmasından sonra yani ortalama 2.5-3 yaşında başlanması uygun. Okul öncesi çocuklarda diş fırçalama için bir teknik uygulatmak çok zor oluyor. Dolayısıyla bu yaşlarda önemli olan, çocuğa diş fırçalama alışkanlığı kazandırmak. Çocuklar diş fırçalarken çoğu zaman dişlerin görünen ya da kolay ulaşılan yüzlerini fırçalıyor. Oysa çürüklerin önlenmesi için dişlerin ara yüzleri ve çiğneyici yüzeylerini çok daha iyi temizlemek gerekiyor. Bu nedenle fırçalamadan sonra anne-babanın kontrolü iyi olur” diyor.

Dişleri koruma altına alın!
Çürüğü tamamen engelleyebilecek bir aşı ya da ilaç henüz yok. Ancak, çürük sayısını azaltmaya yönelik bazı malzemeler kullanılabiliyor. Diş çürükleri genellikle azı ve küçük azı dişlerinin, çiğneyici yüzlerinde bulunan fissür adı verilen oluklarda başlıyor. Fissür örtücü bir malzeme ile olukların üzeri kapatılıp, o bölgeye mikrop, yemek artığı gibi şeylerin sızması engellenerek çürük başlaması önlenebiliyor. Bu işlem, altı yaşından itibaren çıkan kalıcı azı ve küçük azı dişlerine de uygulanabiliyor. Çürüğü engellemenin başka bir yolu da dişlerin çürüğe karşı direncini artırmak. Dişlere yüzeysel florür uygulanarak bu direnç kazandırılabiliyor.

Nasıl bir diş fırçası ve macunu seçilmeli?
Diş fırçası seçerken, çocuğunuzun ağız büyüklüğüne uygun, yumuşak ve naylon kıllardan üretilmiş diş fırçalarını tercih etmelisiniz. Sert fırçalar dişleri aşındırabiliyor. Bir fırçanın kullanım süresi ortalama altı ay. Eskimiş bir süpürgeyle süpürme işlemi nasıl yapılamazsa, eski bir fırçayla da dişler fırçalanamaz. Dişleri sabah kahvaltısı sonrası ve gece yatmadan önce, sadece üçer dakikalık etkili bir fırçalama işlemi yeterli oluyor. Bebeklik döneminde ve üç yaşına kadar çocuklarda diş macunu kullanımı önerilmiyor. Diş macunu kullanımına üç yaşından sonra başlanması gerekiyor. Ancak reklamlarda gördüğünüz gibi 3-5 cm. değil, bir leblebi kadar macun, fırçalama için yeterli. Diş macunu kullanımına başlandığı dönemde, florürlü diş macunlarından herhangi biri tercih edilebilir. Önemli olan çocuğun seçilen macunun tadını sevip istek duyması. Fırçalama işleminde macundan çok, etkili bir fırçalamanın önemli olduğunu unutmamak gerekiyor.


Yazı: Filiz Şeref/Bebeğimle Elele

Bebeklerin ilk dişleri genellikle 6-8 ay civarında çıkıyor. Bu heyecanlı bekleyiş bir yandan da sancılı ve zorlu geçiyor; bebekler dişleri çıkarken biraz huzursuz olabiliyorlar. Uyku düzenleri ve yeme düzenleri de bozulabiliyor. Bu süreç ortalama üç yaşına kadar sürüyor ve süt dişlerinin tamamı çıkmış oluyor. Süt dişleri kalıcı dişler açısından da büyük önem taşıyorlar. Diş Hekimi Aslı Çoban, bebeklerde ve çocuklarda diş bakımının oldukça önemli olduğunu söylüyor. Çoban’dan süt dişleri ile ilgili bilinmesi ve dikkat edilmesi gerekenleri öğrendik.

Süt dişlerindeki çürükler tedavi edilmeli
Tedavi edilmeyen süt dişi çürükleri ağrı, kötü koku, çiğneme zorluğu, beslenme bozukluğu ve çirkin görüntüye yol açıyor. Bu dönemdeki tedavi edilmeyen diş bozuklukları, ileride diş çarpıklığı, çene gelişiminde bozukluk ve genel sağlık problemlerine (romatizmadan kalp rahatsızlıklarına kadar) sebep olabiliyor. Dolayısıyla tedavi edilmesi önemli.

Süt dişlerine özen gösterin
Süt dişlerini ‘nasıl olsa dökülecekler’ diyerek önemsememek olmaz. Onları korumak ve bakımlarını yapmak oldukça önemli. Neden mi? Süt dişlerinin öncelikli görevi çocuğun düzgün beslenmesini sağlamak. Ayrıca konuşmanın düzgün gelişimi süt dişlerinin varlığına bağlı. Ayrıca süt dişleri, kendilerinin yerine gelecek olan dişler için koruma ve kalıcı diş sürerken ona rehberlik yapıyor. Süt dişi erken çekildiği zaman bu doğal yer tutuculuk fonksiyonu da ortadan kalkıyor.

Çocukların dişleri çürüyor çünkü...
Süt dişleri normal dişlere oranla daha çok organik madde içeriyor, bu nedenle çürümeye daha yatkın oluyor ve daha kolay ve hızlı çürüyor. Çocuklar, çürüklerin erken dönemde neden olabileceği soğuk sıcak hassasiyeti ve hafif ağrı gibi sinyalleri zamanında yorumlayamıyor. Olayı ancak dayanılamayacak kadar ağrı olması durumunda fark ediyorlar ki bu durumda çok geç kalınmış olabiliyor. Çocukların ağız bakımına bizler kadar dikkat edemeyecekleri de bir gerçek. Ve tabii ki sık sık çocuklara söylediğimiz gibi çok şeker ve şekerli şeyler yemek de çürüklere neden olabiliyor. Buna meyve suları da dahil.

Çocuklarda sık rastlanan diş problemleri
Diş gıcırdatma
Stresli, agresif, takıntılı veya sıkılgan kişilik yapısı olan ve anne-babası diş gıcırdatan çocuklar bu alışkanlığa daha eğilimli oluyor. Uyurken çıkartılan diş sesleri çocuğunuzun diş gıcırdattığını gösteren en belirgin işaret olmakla birlikte şu belirtileri de dikkate almalısınız: Dişlerde aşınma, uyurken çıkartılan gıcırdatma sesleri, yüz kaslarında ağrı, çene ekleminde problemler, baş ağrısı, dişlerde sallanma ve hassasiyet... Diş gıcırdatmanın tedavisi için, öncelikle psikolojik açıdan diş gıcırdatmaya yol açan faktörler ortadan kaldırılmaya çalışılıyor. Diş gıcırdatma devam ettiği takdirde, takıp çıkartılabilen bir gece plağı hazırlanıyor. 

Parmak emme
Parmak emme çocuklarda sık görülen bir alışkanlık. Genellikle dört yaşına kadar kendiliğinden ortadan kalkması bekleniyor. Alışkanlığın kalıcı dişlerin çıktığı yaşlarda da sürmesi ise, dişlerde ve damakta yapısal bozukluklara yol açabiliyor. Bu bozukluğu yaratan, parmağın ön dişlere ve damağa uyguladığı basınç. Ortaya çıkan bozukluğun derecesi emmenin süresine, sıklığına, şiddetine ve emme sırasında parmağın pozisyonuna bağlı olarak değişiyor. Parmak emmeyi önlemenin en etkili yolu, parmak emmeye eğilim gösteren çocuğu emziğe alıştırmak. Diş Hekimi Aslı Çoban, “Eğer bebeğiniz parmak emme eğilimi gösteriyorsa, derhal emziğe yönlendirmelisiniz. Emzik parmak emmeye göre hem daha az zararlı hem de sonraki yaşlarda daha kolay bırakılabiliyor” diyor. Emziğin hem verdiği zarar daha az oluyor hem de daha kolay bırakılabiliyor. Ancak tedavinin zamanlaması çok önemli. Çocuğun kendisi bu alışkanlıktan kurtulmayı istemedikçe, tedavinin başarıya ulaşması imkansız oluyor. Çocuğun çevre baskısına uğramaması ve alay edilmemesi için okul çağından önce parmak emmeyi bırakması psikolojik yönden büyük önem taşıyor. Bu alışkanlığından kurtulması için çocuğunuzu baskı altına almadan, cesaretlendirerek ve ödüllendirerek pozitif olarak yönlendirmelisiniz. Eğer her şeye rağmen altı yaşına kadar alışkanlık kırılamamışsa, diş hekimine başvurarak profesyonel yardım almalısınız.

Emzik kullanımı
Bebekler için emmek, rahatlamanın ve güven içinde hissetmenin en doğal yolu. Eğer bebeğiniz emzik kullanıyorsa şu noktalara özellikle dikkat etmeniz çok önemli:
• Günün büyük bir bölümünde değil, sadece gerekli olduğunda verilmeli.
• Yapısal bozukluklara yol açmamak için, mümkün olduğunca doğal meme yapısındaki emzikler seçilmeli.
• Emziklerin yapısının sağlamlığı her gün kontrol edilmeli.
• Emziğin büyüklüğü ağız yapısına uygun olmalı.

Biberon çürükleri
Bebeklerde bazen dişlerin üzerinde kahverengi lekeler oluşabiliyor ya da bu dişlerin kırılıp döküldüğü görülebiliyor. Aslında bu lekeler diş çürükleridir ve dişler de çürük nedeniyle kırılıyor. Bu kadar erken bir dönemde çürük oluşmasının nedeni ise biberon çürüğü adı verilen durum. Biberon çürüklerinin oluşma nedenlerinin ilk sırasında, gece beslenmesi geliyor. Bebek beslenmesinde en önemli besin olan anne sütü ya da inek sütü doğal olarak şeker içeriyor. Gece yatmadan önce ya da uyku sırasında bebek anne sütü ya da biberon emerse, süt ağızda birikerek mikropların dişleri çürütmesi için elverişli bir ortam oluşturuyor. Bu nedenle özellikle gece beslenmesi sonrası dişlerin temizliğine özen gösterilmesi gerekiyor. Biberon ile beslenmeyen çocuklarda da görülebiliyor biberon çürükleri. Emziklerin ağlayan bebekleri susturmak amacıyla bal, pekmez, reçel gibi tatlandırıcılara batırılarak verilmesi biberon çürüklerinin başka bir nedeni. Bunun yanı sıra, dişler çıktıktan sonra oyalanmak amacıyla bebeğin eline verilen karbonhidratlı şekerli gıdalar da diş çürüklerine neden oluyor. Biberon çürüklerinin tedavisi çok güç olduğundan, koruyucu önlemlerin erken dönemde alınması gerekiyor. İşte dikkat etmeniz gerekenler...
• Bebeğinizin gece ağzında biberonla uyuma alışkanlığını önleyin.
• Beslendikten sonra uyutmaya çalışın. Biberondaki süte şeker, bal pekmez gibi tatlandırıcılar ilave etmeyin.
• Çocuğu bu tür gıdaların yerine elma, havuç gibi besin değeri yüksek, diş temizliğine yardımcı gıdalara yönlendirin.
• Bebek beslendikten sonra mutlaka su içirin.
• İlk dişlerin çıkmaya başlamasıyla birlikte gece ve sabah beslenmeleri sonrası temiz, ıslak bir tülbent ile dişlerini silerek temizleyin.
Biberon çürüğü görülen dişler tedavi edilmezse ağrı yapıyor ve iltihaplanıyor. İltihaplı ya da ağrıyan dişler bebeğin huzursuzlanmasına ve beslenme düzeninin bozulmasına neden oluyor. İltihap alttan gelecek kalıcı dişleri de etkileyip şekillerinin bozuk olmasına yol açıyor. Bu dişler çekilmek zorunda kalırsa çocukta konuşma problemleri ortaya çıkabiliyor.


Acil durumlarda ne yapmalı?
Çocuklarda dişlerin zarar gördüğü kazalarda zaman kaybetmeden müdahalede bulunulması gerekiyor. Çünkü doğru tanı konması çok önemli. Bunun için hekiminiz size, kazanın ne zaman ve nerede olduğunu, darbenin ne taraftan geldiğini, kaza sonrası baygınlık, kusma, hafıza kaybı olup olmadığını soracaktır. Bu verdiğiniz bilgiler doğrultusunda da en doğru tedavi uygulanır.

Diş ağrısı
Ağrıyan dişin çevresini temizleyin. Ilık tuzlu su ile gargara yaptırın ve eğer varsa sıkışmış yiyecek artıklarını diş ipi ile uzaklaştırın. Asla dişin üzerine aspirin ya da benzeri ilaçlar koymayın. Çocuğunuza daha önce de denemiş olduğunuz bir ağrı kesici verin ve en kısa sürede bir diş hekimine götürün.

Isırılmış dudak, dil ya da yanak
Yaralı bölgeye buz koyun. Eğer kanama varsa, temiz bir gazlı bez ile hafifçe basınç uygulayın. Kanama 15 dakika içinde durmazsa diş hekiminize başvurun.

Diş tümüyle çıkmışsa
Dişi bulun. Kökünü mümkün olduğunca dokunmadan alın. Diş hekimine gidene kadar dişi saklamak için en ideal ortam süttür. Temiz bir kapta sütün içinde koruyarak, eğer süt mevcut değilse, temiz bir su içinde muhafaza ederek en kısa sürede diş hekiminize gidin.

Süt ya da kalıcı dişlerde travma
Hiç zaman kaybetmeden diş hekiminiz ile temasa geçin. Travmalardan sonra her kaybedilen saat oluşan hasarı büyütüyor.  

Diş hekiminize ulaşana kadar...
Yara varsa ılık su ile temizleyin. O bölgeye soğuk kompres uygulayın. Varsa kırık diş parçalarını saklayın.

Biliyor musunuz?
• Süt dişleri toplam 20 adet.
• Bebekler diş çıkarırken ateş ve iştahsızlık yaşanabilir, bu durumda diş etine sürülen jeller bebeği rahatlatabilir.  
• Süt dişlerinin aralarının açık olması normal. Bunun nedeni yerlerine gelecek daimi dişlere yer sağlamak.
• Süt dişlerinde de çürük oluşabilir. Bu çürüklerin de mutlaka tedavi edilmesi gerekiyor.
• Süt dişleri iltihaplanmış ise önce kanal tedavisi denenmeli, mümkün olmazsa diş çekilmeli.
• Süt dişleri zamanından önce çekilirse, alttan gelen daimi dişe yer kalmaz ve yer darlığı oluşabilir.
• Ağzında yılda ikiden fazla yeni çürük oluşan çocuklar, çürük gelişimi açısından oldukça yüksek bir risk altındalar.