Tuvalet eğitimi

Çocuğun birey olma yolundaki önemli gelişim aşamalarından biri olan tuvalet eğitimini ve bu süreçte ailelere düşen görevlerin önemini Hisar Intercontinental Hospital çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Dr. Asya Armağan ile konuştuk.

Çocuğun kendi bedensel duyumlarını hissettiği, ihtiyaçlarını anlattığı, bunların sorumluluğunu almayı ve bedensel sınırlarını öğrendiği dönemin tuvalet eğitimi dönemi olduğunu dile getiren Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Dr. Asya Armağan; ‘Tuvalet alışkanlığı çoğu zaman iki yaş civarında kazanılır. Bu dönem çocuğun, başkalarından gelen önerilere kolayca uyum göstermediği, sıklıkla yoğun çatışmaların yaşandığı bir döneme rastlar. Çocuk bağımsız bir birey olma yolunda gelişirken, kendi bağımsızlığı ile başkalarının onayı arasında bir denge oluşturma çabası içindedir. Yine bu dönemde, çocuğun çiş ve kakaya yüklediği anlam da yetişkinlerinkinden farklıdır. Çocuklar bedenlerinde ürettikleri nesnelere ilgi duyarlar. Bedenleri nasıl önemliyse onlar için, bedenlerinden çıkan şeyler de çok değerlidir. Ebeveynler, onları dışarı atıp kurtulmasıyla ilgili çocuğunu ödüllendirirken, çocuğun zihni karışır, çünkü o aslında kendisi için çok değerli olan şeylerden ayrılmak istemeyebilir. Çocuğun çiş ve kakasını tuvalete yapıyor olması, bir anlamda anne-babasını mutlu edecek bir hediye niteliği taşır. Tuvalete oturmanın çocuğun kendi iyiliği ve rahatı için yapacağı bir şey olduğu mesajının verilmesi işleri kolaylaştırabilir. Annesi babası tarafından bağımsızlığı için yeterince desteklenen, girişimciliği nedeniyle cesaretlendirilen çocukların kendilerine olan güvenleri artar ve gelişimlerinin önü açılmış olur’ açıklamasında bulundu.

Tuvalet eğitimi için sadece çocuğunuzun değil; sizin de hazır olmanız gerekir!
Tuvalet eğitimine çocuk kadar, bakım veren kişinin de yeterince hazır olduğu bir dönemde başlanması çok önemlidir. Çevredeki benzer yaşlardaki çocukların gösterdikleri gelişim, okul öncesi eğitim kurumlarının tuvalet alışkanlığı kazanan çocukları okula kabul etmesi, aile büyüklerinin ebeveynlere baskısı gibi değişik nedenler zamanlamayı etkilememelidir. Tuvalet eğitimine başlamak için çocuğun, fizyolojik olarak kas gelişimini tamamlamış, gelişimsel olarak kendini ifade edebilecek becerileri kazanmış olması ve aynı zamanda da psikolojik olarak sağlıklı bir dönemde olması beklenmelidir.

Eğitime başlamak için…
• Çocuğunuz yürüyorsa,
• Verdiğiniz bazı komutları yerine getirebiliyorsa,
• İsteklerini konuşarak anlatabiliyorsa,
• Gün içinde 2-3 saat kuru kalabiliyorsa,
• Altı ıslandığında rahatsızlığını ifade edebilecek hale gelmişse, tuvalet eğitimine hazır olduğunu düşünebiliriz.
Tuvalet eğitimi vermek için en uygun dönem 24-36 aylar arasıdır. Ancak çocuk bahsettiğimiz becerilere sahip değilse, son dönemde bakıcı değişimi, kardeş doğumu, taşınma, ölüm gibi hayatını ciddi anlamda etkileyecek değişiklikler söz konusu olmuşsa, kabızlık sorunu yaşıyorsa, tuvalet eğitimini verecek olan kişinin ruhsal sıkıntılarının olduğu ve çok yoğun çalıştığı bir dönemse çocuğun yaşı uygun olmasına karşın tuvalet eğitiminin ertelenmesi gerekebilir.

Zamanından önce verilmeye çalışılan tuvalet eğitimi çocuğunuzda kaygıya neden olabilir!
Tuvalet eğitimine çocuğun hazır olmadığı bir dönemde başlamak ve bu konuda baskı uygulamak çocukta bazı ruhsal sorunların gelişmesine neden olabilir. Çocuk ailesinin beklentilerini karşılayamadığını sezer ve buna bağlı olarak başarısızlık duygusu yaşar. Başarısızlığı yüzünden anne babasının sevgisini kaybedeceğini düşünebilir. Tuvalet eğitimine zamanından önce odaklanıldığında çocuk, temizliğin, düzenliliğin, kontrollü olmanın anne babasında olumlu duygulara yol açtığı kanısına varır. Böylece küçük çocuğun zihninde temizlik, titizlik kavramlarıyla, anne baba sevgisi arasında bir bağlantı kurulur. Ailesinin beklentilerini karşılayamadığı durumlarda ise ailesinin sevgisini kaybetmekten korkar, terk edilme kaygıları gelişebilir. Bunlarla birlikte erken başlanan tuvalet eğitimi, çocukta, bedeninin kendisinin değil de başkalarının denetiminde olduğu izlenimi yaratabilir. Benzer şekilde hiç eğitim vermemek de çocuğun ruhsal gelişimini olumsuz yönde etkiler.

Çocuğunuza tuvalet alışkanlığı kazandırırken…
- Anne baba olarak çocuğunuza tuvalet alışkanlığı kazandırırken sizin göreviniz sorumluluğu tamamıyla üstlenmek değil; çocuğuna mümkün olduğunca destek olmak, yüreklendirici davranmaktır.
- Eğitim sürecinde çocuğunuzun davranışlarına aşırı tepki göstermeyin. Bu dönemde olumlu kazanımlarla birlikte geriye dönüşler, dalgalanmalar da izlenebilir. Her defasında sabırla karşılamak ve öfkelenmeden tuvalet eğitimine devam etmek, eğer çocuk aşırı tepki gösteriyorsa, eğitim sürecine çocuk hazır olana kadar ara vermek, aşırı ısrarcı olmamak son derece önemlidir.
- Tuvalet eğitimine başlarken, her gün belirli aralıklarla tuvaleti olsun ya da olmasın çocuğunuzu tuvalete ya da lazımlığa oturtmak alışkanlık edinmesini kolaylaştırır. Başlangıçta çocuğun sevdiği oyuncak (bebek veya hayvan) üzerinden tuvalete oturtma alıştırmaları yapmak, bu sırada da basitçe sindirimden söz ederek yiyeceklerin nasıl yendikten sonra vücuttan dışarı atıldığı, daha sonra da yemekle yenilerinin geldiği anlatılabilir. Aynı zamanda kendisinin de çişini ve kakasını tuvalete bırakabileceğinden söz edilebilir.
- Tuvalet alışkanlığını kazandırma sürecinde çocuğunuzun rahatça giyip çıkarabileceği giysileri tercih edin. Kendisinin soyunmasına, tuvaletin ışığını yakma, oturağa yaptıklarını tuvalete dökme, sifonu çekme gibi kendisinin yapmak istediği şeylere izin verin. Çocuğun katılımcı olması, sürecin kendi kontrolünde olduğu duygusuyla uyumunu artırır.
- Çocuklarınızın tuvaletle ilgili davranışlarını çok iyi gözleyip, onları, en uygun zamanda tuvalete yönlendirmeniz eğitimlerinizi kolaylaştıracaktır. Çocuğa sık sık tuvaleti olup olmadığını sormak yerine, belli aralıklarla tuvalete birlikte giderek kontrol etmek daha uygundur. Kız çocuklarının anneyi, erkek çocuklarının babayı model almaları, onları izleyebilmeleri süreci kolaylaştırabilir.
- Tuvalet eğitimde, çocuğun tuvaletini bezine yapmıyor olmasını büyük ödüllerle, aşırı tepkilerle karşılamak zaman zaman altına kaçırdığında kızmak kadar yanlıştır.
- Tuvalete çişini ya da kakasını yaptığında çocuğunuza, yaptığı şeyden utanmasına yol açacak sözler söylemeyin.
- Tuvalet eğitimi vermeye başladığınızda bez kullanımına son verin. Bez kullanmaya devam etmek eğitim süresini uzatacaktır.
- Her çocuk tuvalet eğitimi sürecinde ara sıra altına kaçırabilir. Bu durumda çocuğa kızılmamalı, ayıplanmamalı, cezalandırılmamalıdır.
- Çocuklar için gündüz tuvaletini kontrol edebilmek, gece kontrol edebilmekten daha kolaydır. Tuvalet eğitiminin tamamlanma süresi çocuktan çocuğa değişir.