Yemeğimle arama girmeyin

Yazı: Ayşegül Uyanık Örnekal

Bebekler, dünyaya geldikten altı ay sonra anne sütünün yanında ek gıda tüketmeye de başlıyor. Bu süreç, hem ebeveyn hem de bebek açısından heyecanla karşılanıyor. Çünkü bebekler, anne sütü ya da devam sütü dışında yeni gıdalarla tanışıyor. Tanışma sürecine her bebeğin tepkisi birbirinden farklı olmakla birlikte, ailelerin de endişelenmesine yol açabiliyor. “Bebeğe ilk ne verilmeli?, Ne kadar yedirmeli? Püre mi, yoksa pütürlü gıda mı tercih edilmeli?” gibi kafa karışıklığı yaratan durumlara bir de “Acaba bebeğimi ben mi beslemeliyim, yoksa kendi kendine yemeği öğrenmeli mi?” soruları ekleniyor. Anne sütü ya da formül sütlerle beslenirken, bir anda farklı tatlarla tanışan bebeklerin beslenmesinde onlara özel kaşık-çatallar kullanan anne-babaların yanı sıra çocuğunun kendi kendine beslenmesini tercih eden ebeveynler de olabiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Beslenme ve Diyet Uzmanı Uzm. Dyt. Eftal Geçgil, ‘Baby Led Weaning (BLW)’ olarak tanımlanan bu yöntemin; bebeğin tamamlayıcı besinle tanışmasıyla başlayıp, kendi kendine yemeyi öğrenmesi ve kademeli olarak sütten kesilmesiyle devam ettiğini belirtiyor.

Bebekler önce yiyeceklerini tanımak istiyor
Bir bebeğin kendi kendine çiğneme becerisi, hem el hem de el-göz koordinasyonunu geliştirmeye yardımcı oluyor. Bu sayede beslenmesinden sorumlu kişinin ona sunduğu sağlıklı yiyecekleri keşfetmesi, en önemlisi de ihtiyacı kadar yemesi sağlanıyor. Kendi kendine beslenme yönteminin ileride oluşabilecek diyabet, kalp hastalığı gibi birçok kronik hastalığa karşı önlem almaya da yardımcı olduğunu belirten Uz. Dyt. Geçgil, “Bu yolla bebek, katı parçaları yemeyi daha çabuk öğrenirken, yiyeceklerin tadını ve kokusunu da hissediyor. Böylece yemek yemek onun için inat meselesinden çıkıp, keyfe dönüşüyor” diyor.

Bu yöntemin amacı, bebeklerin yiyecekleri görüp, tanıması olarak ifade ediliyor. Böylece bebek; yemek vaktinde aileyle birlikte masaya oturup, ilgisini çeken bir yiyeceği eline alarak inceleyebiliyor. “Belki hemen yemez ama eline alır, dudağına götürür, sıkar ve ezer, yani ne olduğunu anlamaya çalışır” diyen Uzm. Dyt. Geçgil, şöyle devam ediyor: “BLW yöntemi sayesinde, çocuklardaki yeme bozukluklarında anlamlı bir düşüş gözleniyor. Çünkü sizin sunduğunuz besinleri tercih etmezken, kendi keşfetmesi halinde gıdalar ona çok daha cazip hale geliyor.” Uzm. Dyt. Eftal Geçgil, anne-babaların merak edeceği diğer soruları da yanıtladı.

Ek gıdaya ne zaman başlamalı?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), UNICEF ile Sağlık Bakanlığı gibi kurum ve kuruluşlar tamamlayıcı gıdaya bebeğin dünyaya gelişinin altıncı ayı bittikten sonra başlanmasını öneriyor. Bu noktada, her bebeğin gereksinimlerinin birbirinden farklı olduğunu unutmamak ve beslenme sürecinin gidişatına çocuk sağlığı ve hastalıkları doktoruyla birlikte karar verilmek önem taşıyor.

BLW yöntemini uygulamaya geçirmenin yolunu anlatır mısınız?
İlk etapta; bebeğin dik oturabileceği ve rahatça önündeki besinlere ulaşabileceği bir mama sandalyesi ile kollu önlükler, BLW ile beslenmeye geçiş için yeterli oluyor. Havuç, kabak ve salatalık gibi tutulması kolay yiyeceklerle başlanmalı. Bunun yanında pişirme yöntemine de dikkat edilmesi önem taşıyor. Çocukların yiyeceği yemeklerin kızartma ve kavurma yöntemleriyle hazırlanmaması gerekiyor. Ayrıca sebze ve meyveler de mevsime uygun seçilmeli ve taze olmalı..

Bu noktada ebeveyne düşen görevler neler?
BLW yöntemi ile hiç tanışmamış bir bebeğin, önüne konulan yiyeceği bir anda kendi kendine yemesini beklememek gerekiyor. Bu noktada ebeveynin desteği çok önemli. Bebekleri beslenme sırasında zorlanmamalı, oyun ve kandırma yöntemiyle ağzına yiyecek sokulmamalı. Onun mutlaka istekli bir şekilde ağzını açmasını da beklememelisiniz.



Beslenme süreci nasıl uygulanmalı?
Bu yöntemi uygularken, öncelikle 6-8 aylık bebeklere tadım yaptırılması gerekiyor. Günde bir öğünden başlayarak, yaklaşık 45-60 gün bu süreç devam etmeli. Bu sırada yüzde 90 anne sütü, yokluğunda mamayla devam edilmesi gerekiyor. Ek gıdaya geçişin kademeli olması; tercihen mevsim sebzelerinin, ardından yumurta sarısının, sonrasında süt ürünlerinin, en son da meyvelerin tercih edilmesini öneriyoruz. Çiğ meyve ve sebzeleri ise yemek öncesi yumuşatmak fayda sağlayabiliyor.

Yemekleri hazırlarken dikkat edilmesi gereken püf noktaları var mı?
BLW’nin en büyük önerisi, bebeklerin anne-babasıyla aynı şeyleri yiyebilmesi oluyor. Ancak tamamlayıcı besine geçiş aşamasında yani altıncı aydan sonraki ilk denemelerde sunulan gıdaların, bebeklerin avuçlarıyla kavrayabilecekleri boyutta ve damaklarıyla ezebilecekleri yumuşaklıkta hazırlanması gerekiyor.

Yasaklanan yiyecekler var mı?
Sindirimi zor olabileceği için bakliyat türlerine genellikle sekizinci-dokuzuncu aydan sonra başlanması öneriliyor. Bu dönemden sonra bebeklerin ince motor becerileri de geliştiği için nohut, fasulye, barbunya hatta bulgur gibi küçük taneli gıdaları da parmaklarıyla tutup yiyebilmesi mümkün oluyor. Çocuklara bir yıl boyunca tuz, şeker, bal; iki yıl boyunca da bakla ve fıstık verilmemesi gerekiyor. Hazır, paketli ve konserve gıdalardan uzak durulması da çok önemli.

Beslenme sorunları çocukta ve annede kaygıya yol açıyor
Çocuklarla ilgili hemen her konuda olduğu gibi beslenmede de zaman zaman sorunlar ortaya çıkabiliyor. Özellikle erken çocukluk döneminde annelerin canını sıkan konuların başında, çocuğun yemek yememesi geliyor. Çocuk doktoruna geldiklerinde çoğu kez ilk yakınmaları bu konuda oluyor. Doktor tarafından yapılan muayene ve ölçümlerde, genellikle çocukların boy ve kiloları yaşlarına uygun bulunsa da bu bilgi annelerin yemek konusundaki kaygılarını geçirmeye yetmiyor. Bu da kendilerini başarısız hissetmelerine ve çocuklarını yemek konusunda zorlamalarına yol açıyor.

Zorla güzellik olmuyor
Peki çocukları yemeye zorlamak doğru mu? Memorial Şişli Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Mustafa Kayhan Bahalı, bu soruyu şöyle yanıtlıyor: “Zorla güzellik olmayacağı gibi, zorla yemek yedirmemek de doğru değil. Çünkü unutulmamalı ki yemek yeme, sadece karın doyurmak için yapılan bir davranıştan çok daha ötesini ifade ediyor. Bu eylem; çocuğun ebeveynleriyle ilişki kurma biçimi, onların dikkatini sürekli kendi üzerinde toplama yöntemi, ebeveynlerini kızdırmanın ya da mutlu etmenin bir yolu, istediklerini yaptırmak için kullandıkları bir silah hatta bir tür oyun oynama şekli... Kısacası, yemek yeme konusunda sorunlar görülmesi zaten beklenen bir durum. Dolayısıyla bu konuda yapılacak aşırı zorlama anne-çocuk arasındaki genel ilişkinin bozulmasına, sonrasında da her iki tarafın beden ve ruh sağlığında bozulmalara yol açabiliyor.”

Acıkınca direnci kırılır
Beslenme konusunda direnç gösteren çocuklara iki ya da üç çeşit yemek seçeneği sunmak, bu sorunla mücadelede büyük önem taşıyor. Ancak hiçbirini yemiyorsa beslemeyi kesmek gerekiyor. Bu gibi durumlarda inatlaşmak yerine beslenmeye olan ilginin azaltılmasının önemine değinen Doç. Dr. Bahalı, “Çocuğunuzun yemesiyle daha az uğraşmaya çalışın. Beş dakikadan sonra belli bir konuda ikna olmuyorsa, konuyu kapatın. Sonraki öğüne kadar ona yeni bir seçenek sunmayın. Öğünler arasında da beslemeyin. Unutmayın ki zamanla acıkacak olan çocuğunuz, bu inatlaşmadan vazgeçecek. Siz yeter ki sakin ve sabırlı olun” diyor.



Tamamlayıcı beslenmeye özel tarifler
Yer elmalı, havuçlu somonlu püre
Malzemeler
• 1 yemek kaşığı haşlanmış, didiklenmiş somon
• 1 adet haşlanmış, küçük yer elması
• 1/2 havuç
• Az miktarda zeytinyağı

Hazırlanışı
Havucu ince ince rendeleyin. Tüm malzemeyi karıştırıp, püre haline getirin.

Kıymalı pırasa püresi
Malzemeler
• 1 yemek kaşığı kuzu etinden kıyma
• 1/3 adet pırasa
• 1 yemek kaşığı siyez bulguru
• Az miktarda zeytinyağı

Hazırlanışı
Tüm malzemeyi az miktarda suyla bir tencereye koyup, pişirin. Ardından püre haline getirin.

Yeşil çorba
Malzemeler
• 1 adet küçük kereviz
• 5-6 yaprak ıspanak
• 2 dal brokoli
• 2 adet taze soğan
• Tavuk suyu
• Az miktarda zeytinyağı

Hazırlanışı
Tüm malzemeyi bir tencereye alıp, pişirin. Ardından çatalla ezin.