Bebeklerde orta kulak iltihabı neden olur, nasıl geçer?

Bebeklerde ve çocuklarda çok sık görülen rahatsızlıklardan biri de orta kulak iltihabıdır. Ebeveynleri oldukça telaşlandıran orta kulak iltihabının birçok nedeni olabilir. Op. Dr. Elçin Arıtürk, orta kulak iltihabının merak edilen tüm sorularını yanıtladı.

16 Ocak 2023

Bazen kulak ağrısı, bazen huzursuzluk... Bebeklerde ve çocuklarda görülen orta kulak iltihabı takip edilmesi gereken ve üzerine düşülmesi gereken bir problem. Peki, orta kulak iltihabı nedir, neden olur? Hangi sorunlara yol açabilir? Tedavisi nasıl olur? Kulak, Burun, Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı, Op. Dr. Elçin Arıtürk anlatıyor...

ORTA KULAK İLTİHABI NEDİR?

Tıp literatüründe otitis media olarak adlandırılan orta kulak iltihabı, kulak zarının arkasında yer alan ve içinde insanların sesleri duymasını sağlayan küçük kemiklerin titreştiği orta kulak adı verilen bölümde meydana gelen iltihaplanma durumudur. Çocukların ve bebeklerin orta kulak iltihabına yakalanma olasılığı yetişkinlerden daha yüksektir.

Orta kulak iltihabı birçok vakada genellikle kendiliğinden düzelir. Bu sebeple tedavi temel olarak, sorunu takip altına almak ve iltihaplanmadan kaynaklanan ağrıyı kontrol altına almayı amaçlar. Bazı vakalarda enfeksiyonu temizlemek için antibiyotik kullanılabilir.

BEBEKLERDE ORTA KULAK İLTİHABI NEDEN OLUR?

Orta kulak iltihabına orta kulaktaki bir bakteri veya virüs neden olur. Bu enfeksiyon genellikle soğuk algınlığı, grip veya alerji gibi başka bir hastalıktan kaynaklanır. Enfeksiyon burun kanallarının, boğazın ve östaki tüplerinin tıkanmasına veya şişmesine neden olabilir.

Östaki tüpleri orta kulaklardan boğazın gerisinde yer alan burun geçişlerinin arkasına uzanan bir çift dar tüptür. Bu tüplerin boğaza uzanan ucu orta kulaktaki hava basıncını düzenlemek, kulaktaki havayı tazelemek ve orta kulaktan normal salgıları boşaltmak için açılıp kapanabilir.

Şişmiş östaki tüpleri ise tıkanarak orta kulakta sıvı birikmesine neden olabilir. Bu sıvı zaman içinde enfekte olursa ve orta kulak iltihabı semptomları ortaya çıkabilir. Çocuklarda ve bebeklerde östaki tüpleri daha dar ve daha yataydır. Bu durum tüplerin boşaltılmasını zorlaştırır ve tıkanma olasılıklarını yükseltir.

Adenoid yani geniz eti, bademciklere benzer lenf dokularından oluşan ve bağışıklık sisteminin çalışmasında rol oynayan doku parçasıdır. Adenoid doku, östaki tüplerinin açıklığına yakın olduğundan, şişmesi durumunda tüpleri tıkayabilir. Bu durum orta kulak iltihabına yol açabilir. Bu bezlerinin şişmesi ve tahrişinin çocuklarda ve bebeklerde görülen orta kulak iltihabı vakalarında rol oynaması ihtimali daha yüksektir, çünkü çocuklarda yetişkinlere kıyasla büyük adenoid doku bulunur, hatta erişkinlikte adenoid doku kaybolmaktadır.

Orta kulak iltihabi ile ilgili, ya da benzer orta kulak problemlerine neden olabilecek başka koşullar da mevcuttur. Örneğin efüzyonlu otitis media ya da orta kulak iltihabı, orta kulakta bakteriyel veya viral enfeksiyon olmaksızın şişme ve sıvı birikimi, yani efüzyondan kaynaklanır. Bu orta kulak iltihabının iyileşmesinden sonra sıvı birikiminin devam etmesi nedeniyle ortaya çıkabilir. Bu durum, östaki tüplerindeki bazı işlev bozuklukları veya enfeksiyon kaynaklı olmayan tıkanmalar nedeniyle de ortaya çıkabilir.

Efüzyonlu kronik otitis media ise, orta kulakta sıvı kaldığında ve bakteriyel veya viral enfeksiyon olmadığı halde sık sık orta kulağı doldurduğunda ortaya çıkan duruma verilen isimdir. Bu durum çocukları yeni orta kulak iltihabına duyarlı hale getirir ve zamanla işitme yetisine zarar verebilir.

Kronik süpüratif otitis media ise, normal tedavi yöntemleri ile ortadan kalkmayan orta kulak iltihabı türüdür. Bu tür kulak zarında bir yırtılmaya neden olabilir.

Bazı faktörler, bireylerin orta kulak iltihabına yakalanma riskini artırır. Örneğin 6 ay ile 2 yaş arasındaki çocuklar, hem östaki borularının boyutu ve şekli nedeniyle hem de bağışıklık sistemleri hala gelişmekte olduğu için orta kulak iltihabına karşı daha hassastırlar.

Toplu çocuk bakılan yerlerde orta kulak ihtimali daha yüksek

Toplu olarak çocuk bakılan yerlerde, çocukların orta kulak iltihabına yakalanma ihtimalinin, tek olarak bakılan çocuklara göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Bunun toplu çocuk bakılan yerlerde soğuk algınlığı ya da grip gibi enfeksiyonlara yakalanma riskinin daha yüksek olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.

Damak yarığı, orta kulak problemi riskini arttırır

Doğuştan damak yarığı olan çocuklarda kemik yapısı ve kaslarındaki farklılıklar, östaki borusunun akmasını zorlaştırabilir. Bu da orta kulak iltihabı gelişmesi riskini artırır. Bebeklerin yatarak beslenmesinin de orta kulak iltihabı riskini yükselttiği gözlemlenmiştir.

Orta kulak iltihabı en çok sonbahar ve kış aylarında görülüyor

Orta kulak iltihabı en çok sonbahar ve kış aylarında görülür. Mevsimsel alerjisi olan bireyler bu dönemlerde polen sayısı daha yükseldiği için daha yüksek orta kulak iltihabı riski ile karşı karşıyadır. Tütün ürünlerinin dumanı veya yüksek düzeyde hava kirliliğine maruz kalmak, bireyin orta kulak iltihabı geliştirmesi riskini artırabilir.

ORTA KULAK İLTİHABI NELERE SEBEP OLUR?

Orta kulak iltihabı vakaları genellikle uzun vadeli komplikasyonlara neden olmaz. Ancak sürekli tekrarlanan orta kulak iltihabı ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar arasında öncelikle işitme bozukluğu bulunur. Normal şartlarda orta kulak iltihabında gelip giden hafif işitme kaybı oldukça yaygındır, ancak genellikle enfeksiyon geçtikten sonra bu durum iyileşir. Orta kulak iltihabının veya orta kulaktaki sıvının sürekli tekrarlaması, daha belirgin işitme kaybına neden olabilir. Eğer enfeksiyondan dolayı kulak zarında veya diğer orta kulak yapılarında bir miktar kalıcı hasar oluşursa kalıcı işitme kaybı meydana gelebilir.

Bebeklerde ve yeni yürümeye başlayan çocuklarda işitme orta kulak iltihabına bağlı olarak veya başka bir nedenden dolayı geçici veya kalıcı olarak bozulursa, konuşma, sosyal ve gelişimsel becerilerde gecikmeler gözlemlenebilir.

Tedavi edilmeyen enfeksiyonlar veya tedaviye iyi yanıt vermeyen enfeksiyonlar ise bazı vakalarda çevredeki diğer dokulara yayılabilir. Orta kulak iltihabına bağlı olarak kulağın arkasındaki kemik çıkıntısı olan mastoid üzerinde oluşan enfeksiyona mastoidit denir. Mastoidit enfeksiyonu kemiğin zarar görmesine ve iltihap dolu kistlerin oluşumuna neden olabilir. Daha nadir vakalarda ağır geçen bir orta orta kulak iltihabı, beyin veya beyni çevreleyen zarlar da dahil olmak üzere kafatasındaki diğer dokulara da yayılabilir ve menenjite neden olabilir.

Orta kulak iltihabına bağlı kulak zarı yırtıkları normalde 72 saat içinde iyileşir. Ancak bazı vakalarda cerrahi onarım gerekebilir.

orta kulak iltihabı

ORTA KULAK İLTİHABI NASIL ÖNLENİR?

Soğuk algınlığı ve benzeri diğer hastalıklardan kaçınmak, orta kulak iltihabı riskini azaltabilir. Özellikle hastalık mevsimlerinde çocukların grup olarak geçirdiği zamanlar kısıtlanmalıdır. Çocuğun hasta olduğu durumlarda, evde bakılması ve okul ortamından uzak tutulması için gerekli adımların atılması tavsiye edilir.

Ev içinde kimse sigara içmemeli, dışarıda ise dumansız ortamlar tercih edilmelidir. Bebeklerin sigara dumanına maruz bırakılması, pasif içicilik, östaki tüpü ve solunum yolu mukozasının kendini temizleme mekanizmasını bozar ve alerjik reaksiyonlara sebep olarak enfeksiyon sıklığını arttırır.

Bebeğin beslenmesinin özellikle biberonla yapıldığı durumlarda, bebek dik pozisyonda tutulmalıdır. Bebek yatarken bebeğin ağzına içecek verilmemeli, bebeğin beşiğine biberon bırakılmamalıdır.

ORTA KULAK İLTİHABI BELİRTİLERİ

Kulak ağrısı
38 C ve üstü ateş,
Baş ağrısı,
Bir kulağı sürekli çekiştirmek,
Denge kaybı,
İştah kaybı,
Kulaktan sıvı akması,
Normalden daha fazla ağlama,
Rahatsızlık,
Sesleri duymada veya yanıt vermede sorun
Uyku problemleri

Orta kulak iltihabının belirti ve semptomlarının başlangıcı genellikle hızlı gelişir. Orta kulak iltihabı belirti ve semptomlarının bir günden uzun sürmesi, 6 aylıktan küçük bir çocukta görülmesi, şiddetli kulak ağrısına yol açması, bir bebeğin ya da yeni yürümeye başlayan bir çocuğun soğuk algınlığı veya başka bir üst solunum yolu enfeksiyonundan sonra uykusuz veya huzursuz olması ya da kulaktan sıvı, iltihap veya kanlı akıntısı gözlemlenmesi durumunda bir an önce doktora başvurulmalıdır.

ORTA KULAK İLTİHABI NASIL GEÇER?

Bazı orta kulak iltihabı vakaları antibiyotik tedavisine ihtiyaç duymadan kendiliğinden düzelir. Orta kulak iltihabının belirtileri genellikle ilk birkaç gün içinde düzelir ve çoğu enfeksiyon herhangi bir tedavi olmaksızın bir ila iki hafta içinde kendiliğinden geçer. Bu yüzden belli bir süre beklemek, tedavi süreci için faydalı olabilir. Bu bekleme süreleri kulakta hafif ağrısı olan ve ateşi 38 C'nin altında olan 6 ila 23 aylık çocuklar için 48 saattir.

ORTA KULAK İLTİHABI TEDAVİSİ

Yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda elde edilen kanıtlar orta kulak iltihabının antibiyotiklerle tedavi edilmesinin bazı vakalarda çocuklar için yararlı olabileceğini düşündürmektedir. Öte yandan, antibiyotiklerin çok sık kullanılması bakterilerin ilaca dirençli hale gelmesine neden olabilir. Bu sebeple herhangi bir antibiyotik kullanımından önce doktora başvurmak gereklidir. İlk gözlem döneminden sonra doktor gerekli görürse antibiyotik tedavisini başlatacaktır.

Kulağa damlatılacak anestezik damlalar kulak zarında delik veya yırtık olmadığı sürece ağrıyı hafifletmek için kullanılabilir.

Efüzyonlu otitis media vakalarında, yani kulaktaki su orta kulak iltihabı iyileştikten sonra da varlığını sürdürüyor ise, doktor orta kulaktan sıvı boşaltma prosedürü önerebilir. Miringotomi adı verilen bu cerrahi prosedür sırasında, cerrah kulak zarında orta kulaktan sıvıları emmesini sağlayan küçük bir delik açar.

Orta kulağı havalandırmaya yardımcı olmak ve daha fazla sıvı birikmesini önlemek için açıklığa timpanostomi tüpü adı verilen küçük bir tüp yerleştirilir. Bazı tüpler bir seneye varan bir süre boyunca kulak içinde kalıp, sonra kendiliğinden dışarı düşmek üzere tasarlanmıştır Tüp düştükten sonra kulak zarındaki çatlak veya delik kendiliğinden kapanır.

Kronik süpüratif Orta kulak iltihabı olarak adlandırılan ve kulak zarında bir delik veya yırtık ile sonuçlanan kronik enfeksiyonun tedavisi daha komplikedir. Bu durum genellikle damla olarak uygulanan antibiyotiklerle tedavi edilir.

Sık enfeksiyon geçiren veya orta kulakta sürekli sıvı olan çocukların yakından izlenmesi gereklidir. Takip randevuları doktor ile uygun sıklıklarda planlanmalıdır. Kulak burun boğaz doktorları olarak bizler, çocukta herhangi bir kaybı önceden görmek ve gerekli önlemleri almak için düzenli işitme ve dil testleri yapılmasını önerebiliriz.

İLGİLİ İÇERİKLER