Çocuk beslenmesinde balığın önemi

Özellikle katı gıdanın ilk yıllarında beslenme konusu yeni anneler için hayli zor olabiliyor. Daha önce bebek büyütmemiş olan anne, bebeğine maksimum fayda sağlamak için hiçbir yeni bilgiyi atlamamaya çalışıyor. Balık ise en fazla kafa karıştıran besinler arasında; diğer yandan ise sağlıklı protein kaynağı olan mükemmel besinler sıralamasında en başta. İşte annelerin bebek beslenmesine balığı bir an önce katmak istemelerindeki acele de bundan kaynaklanıyor. Ama söz konusu bebek beslenmesi olduğunda, yemeklerinin arasına balık eklemeden önce bazı noktalara dikkat etmeniz gerekiyor. Bebek beslenmesine balık ekleme konusundaki görüş farklılıkları da anneleri etkiliyor. Bir yaş altı bebeklerin beslenmelerine balık ilave etme konusunda doktorlar farklı görüşlere sahip.  

Cıva seviyesi önemli
Aslında farklı görüşlerin nedeni balıktaki cıva seviyesiyle ilgili. Çünkü cıva seviyesi balıktan balığa göre değişebiliyor. Cıva gebelikte de sakıncalı olduğu gibi, her yaştaki insan vücudu, özellikle de bebekler için endişe konusu oluyor. Çünkü vücudun cıvayı tasfiye etmesi kolay değil. Bu toksik metali vücudun uzaklaştırması tam 12 ay sürüyor. Eğer bebeğinizi sürekli olarak cıva seviyesi yüksek bir balık türüyle beslerseniz sonunda sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalabilirsiniz.
Bu konu elbette ki bebeğinizi tüm balık türlerinden uzak tutacağınız ya da beslenmesinden balığı çıkaracağınız anlamına gelmiyor. Doğru balığı, doğru miktarda ve hangi aralıklarla vereceğinizi bilmek zarar değil, yarar sağlıyor.

Kılçık korkusu
Birçok anne, balık söz konusu olduğunda kılçıklar yüzünden biraz tedirgin oluyor. “Ya temizlerken kılçığı gözden kaçırırsam, ya boğazına batarsa” endişesi yüzünden balığı beslenmeye katmayan anne sayısı da hayli fazla. Bunun yerine işlenmiş konserve balık tercih edenler ya da balığı önce kendi ağzında kontrol edip bebeğine yedirenler var ki bunun hijyenik bir yöntem olmadığını belirtmekte fayda var.  Kimi ebeveynler ise balığı mutfak robotundan geçiriyor. Bu yöntem sayesinde kılçık sorunu bir nebze ortadan kalkıyor ama sıfırlanmıyor. Oysa doğru bir temizleme yöntemiyle balık da en az sosis ya da peynir kadar rahat yenilebilen bir besin olabiliyor.

Alerji yapar mı?
Balık da tıpkı çilek ve kuru yemişler gibi gıda alerjileri listesinde çocuklar için üst sıralarda olan besinlerden... Bu da doğal olarak ailelerin bebeklerine balık verme konusunda endişe duymasına yol açıyor. Kimi alerji sorunu yaşamamak için beslenmesine balığı dahil etmiyor. Özellikle aile öyküsünde gıda alerjisi olanların endişesi artıyor. Eğer bebeğiniz alerjikse ya da ailede balık-deniz ürünlerine karşı alerjisi olan anne-baba varsa bir yaşına kadar balıktan uzak durmak ve uzman desteği almak en doğrusu olacaktır. Mümkünse bebeğinizi yeni bir yiyecekle -özellikle balık- tanıştırırken reaksiyonlarını izlemenize yardımcı olacak bir yiyecek günlüğü kullanın. Bu, gıda alerjileri ya da intoleransını belirlemenize yardımcı olur.

Balığın faydaları
Market alışverişini çocuğunuzla birlikte yaparken peynir, makarna gibi gıdaların yanına balığı da ekleyin. Hatta balıkçınız varsa ve çocuğunuz bir yaşın üzerindeyse birlikte gidin ve beraber balık seçin. Çünkü yeni yürümeye başlayan çocuğunuzun tabağına balık eklemeniz için çok iyi nedenleriniz var. Doymuş yağ oranı düşük ve protein, D ve B vitaminlerinden zengin olan balık, çocuğun gelişimi için de hayli önem taşıyor. Dahası somon ve uskumru gibi yağlı balıklar, Omega-3 yağ asitleriyle beyin gücünü artırıyor, bağışıklığı güçlendiriyor, göz sağlığına iyi geliyor.  
Bütünsel bir sağlık için sadece bebekler ve çocuklar değil, yetişkinlik döneminde de balığın düzenli tüketilmesi öneriliyor.
Eski yıllarda çoğu hekim, annelere bir yaşın altındaki çocuklar için balık ya da balık ürünleri sunmasını önermiyordu. Oysa bu düşünce artık değişiyor, artık altı aydan sonra bebeklere balık öneriliyor.
Sadece bebek ya da çocukların değil hepimizin farklı gıdaları almamız gerekiyor. Deniz gıdalarıyla ilgili riskleri azaltmak için bilinen kaynaklardan, besin değeri yüksek olanları seçmek gerekiyor. Bu seçim risklerden de uzak tutacaktır. Bebeğiniz için doktorunuza danışmanız elbette ki en sağlıklısı olacaktır.

Ne zaman ve nasıl başlamalı?
Altı ay, bebeğinizin katı gıdalar dünyasını keşfetmeye başladığı aydır. Mükemmel protein kaynağı, omega-3, omega-6 ve demir kaynağı olan balık da hızla büyüyen bebeğinizin genel büyümesi ve beyin gelişimi için önemli bir besindir.
Bebeğinizi balık ile ilk kez tanıştıracaksanız bir çay kaşığı kadar küçük porsiyonlarda ve püre formunda vermelisiniz. Ayrıca derisini de çıkarmayı unutmayın. Yavaş yavaş miktarı artırabilirsiniz. Ardınan başka bir yeni besinle bebeğinizi tanıştırmadan önce üç-dört gün ara verin. İkinci denemenizde balığı derisinden ayırıp, kılçıklarını temizleyip küçük parçalara bölerek verebilirsiniz.
Bebeğinizi balıkla tanıştırdığınız öğünde başka yeni ek besinler eklemeyin. Aksi taktirde hangisine karşı alerjik reaksiyon gösterdiğini anlayamazsınız.
Balığı ızgara yaparak pişirebilir ya da haşlayabilirsiniz. İyice piştiğinden ve kılçıklarının temizlendiğinden emin olun.
Beyaz etli balık her zaman bebekler için iyi bir seçim. Çünkü sindirimi kolay ve alerji yaratma riski düşük. Soğuk su balıkları ise daha fazla omega-3 yağ asidi içerirler ve cıva oranları da düşük. Alabalık, morina gibi balıklar da verebileceğiniz balıklar arasında yer alıyor. Ton balığı iyi bir omega-3 yağ asidi kaynağıyken altı ay ve üzeri bebekler için sınırlı miktarda önerilir çünkü cıva düzeyi diğer balıklardan biraz daha fazla. Mutlaka güvendiğiniz bir balıkçıdan taze balık satın alın. Solungaçlarının kırmızı, üzerine parmağınızla bastığınızda cildinin pürüzsüz, berrak olması tazeliğinin ilk göstergeleri arasında. Kötü koku ise bayat balığın ilk belirtisi.
Midye, ıstakoz, karides gibi kabuklu deniz hayvanlarını ise üç yaşına kadar yedirmeyin.

Nasıl sevdirmeli?
Birçok bebek ilk tanışmasında balığı reddetmiyor ve severek tüketiyor. Ancak yine de sevmeyen bebekler ve çocuklar olabiliyor. Balığı daha ilgi çekici hale getirmek için domates, portakal, ıspanak, frenk soğanı gibi çeşitli sebzelerle karıştırarak lezzetli hale getirebilirsiniz. Eğer sarımsak seven bir çocuğunuz varsa ızgara balığın üzerine sarımsaklı sos hazırlayarak dökebilirsiniz. Ya da güveç kabında sebzelerle birlikte güveç olarak hazırlayıp fırında pişirebilirsiniz. Bu türleri sevmedi mi? Balık patates püresi ile tüketilebilen bilen besinlerden biridir. Patates püresini hangi çocuk sevmez? Püre hazırlarken içine tüketmesi gereken miktarda balığı da karıştırın. Anlamayacaktır bile…
Eğer bebeğinizi sütten kesiyorsanız, parmak gıdaları denemeye başladığı bir dönemdeyse balık köftesi yapıp kızartarak eline verebilirsiniz. Sebzeli kiş içine balık ekleyerek de yemesini sağlayabilirsiniz.

Ne kadar yedirmeli?
Çocuklarınızın yaşını göz önüne alarak porsiyonları ve sıklığı belirlemelisiniz.
• Altı yaş altındaki çocuklar için her hafta iki ya da üç porsiyon balık yedirmelisiniz.
•    Altı yaş ve üzeri çocuklar haftada iki ya da üç kez yaklaşık 150 gram kadar tüketmeli.
•    Küçük çocuklar için küçük balıklar tercih edin. Tabağına sığacak kadar küçük balık onların ilgisini çeker. Çocuğunuz için en iyi balığı seçerken en iyi kural balık mevsiminde taze, yani yeni avlanmış olanı seçmektir.
•    Okul öncesi ve okul çağı çocukları için üç parmak kalınlığında (yaklaşık 75 gr) balık yeterli.
•    Somon, taze ton balığı, sardalya ve uskumru bebekler için en iyi balık çeşitleridir.
•    Köpekbalığı, kalkan, kılıç gibi balıkları yedirmeyin. Bu türler bebeğinizin beyin ve sinir sisteminin gelişmesini engelleyebilecek oranda yüksek cıva içerir.
•    Çiğ veya tütsülenmiş balık türleri de uzak durmanız gerekenler arasında… Çünkü hastalanmasına neden olacak bakteriler içerebilirler.
•    Salamura balıklar fazla tuzlu olduğu için yedirilmemesi gerekenler listesinde yer alıyor.

Alerjisi olduğunu nasıl anlarım?
Genel alerjik semptomlar şöyle sıralanıyor:
•    Şişmiş dudak ve yüz
•    Cilt döküntüsü
•    Kusma
•    İshal
•    Hırıltı
•    Karın krampları
Alerjik belirtiler göstermeden önce alışkın olmadığınız düzeyde ağlaması da alerjik reaksiyonların ön belirtilerinden biri olabilir. En kısa sürede doktorunuza başvurmalısınız.

Bol balık yüksek zeka
Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Kemal Akpınar çocuklarda balık tüketiminin önemini şöyle anlatıyor:
“Çocukta ek gıdalara geçildiğinde, doğal ve sağlıklı beslenmeye çok önem verilmeli. Burada vücuda alınması gereken besinler arasında balık ve balık yağı ön plana çıkıyor. Balıkta bulunan omega-3, omega-6 ve diğer yağ asitleri özellikle de beyin ve zeka gelişiminde ciddi oranda etkilidir. Önemli bir besin kaynağı olan balığı düzenli olarak haftada iki gün tüketmek gerekli. Somon, levrek ya da çipura gibi balıkları tercih edebilirsiniz. Pişirme yönteminiz ise kızartma değil, haşlama, ızgara ya da buğulama olmalı. Balıkta bulunan omega-3 ve omega-6, balık dışında ayrıca yeşil yapraklı sebzelerde, ceviz, yumurta, zeytin ve zeytinyağında da mevcut.”