Erkeklerde sperm kalitesi nasıl anlaşılır? Sperm sayısı ve kalitesini artırma yolları

Spermin kalitesi ve sayısı sağlıklı bir gebelik için oldukça önemli. Peki erkeklerde sperm kalitesi nasıl anlaşılır? Sperm sayısı ve kalitesini artırma yolları neler? Üroloji ve Androloji Uzmanı Prof. Dr. Ömer Faruk Karataş sperm ile kalitesi ile ilgili merak edilenleri anlattı.

07 Şubat 2022

Sperm, erkek bireylere ait üreme hücresi. Bir başka deyişle; ejakülasyon (boşalma) sırasında dışarı atılan meni içerisinde bulunan hücrelerdir. Spermin sağlıklı olup olmadığı her zaman belli değildir. Spermin kalitesi ve sayısı sağlıklı bir gebelik için oldukça önemli. Peki erkeklerde sperm kalitesi nasıl anlaşılır? Sperm sayısı ve kalitesini artırma yolları neler? Üroloji ve Androloji Uzmanı Prof. Dr. Ömer Faruk Karataş sperm ile kalitesi ile ilgili merak edilenleri anlattı.

Erkeklerde sperm kalitesi nasıl anlaşılır?

Sperm erkeklerde testisler tarafından üretilen ve üremeyi sağlayan mikroskobik canlı hücrelere verilen isimdir. Bir boşalma sırasında atılan meni sıvısının içerisinde spermler bulunmaktadır. Meni sıvısının içerisinde spermlerin yanı sıra seminal vezikül adı verilen erbezlerinden gelen sıvılar, prostat sıvısı ve üretra olarak da bilinen idrar kanalı içindeki bezlerden salınan sıvılar bulunmaktadır.

Cinsel birliktelik ya da mastürbayon yolu ile elde edilen spermlerin kaliteli olup olmadığı gebe kalmayı belirlemede en önemli unsurdur. Bu nedenle eskiden beri hep merak edilen ve araştırılan bir konu olarak karşımızda durmaktadır. Normalde bir gebelik sürecinin başlatılması için kadın yumurtası ile erkek sperm hücresinin birleşmesi gerekiyor. Döllenme sürecinin başlatılmasında her iki hücrenin de sağlıklı ve kaliteli olması şarttır.

Aksi takdirde ya gebelik oluşmamakta ya da gebelik düşükle sonlanmaktadır.
Spermlerde kalite aslında bir kaç parametre ile birlikte değerlendirilmektedir. Bir başka deyişle “kalite”yi oluşturan unsurla birden fazla sayıda bulunmaktadır. Bu anlam kaliteli sperm denildiğinde gerçekte şu unsuları içeriyor olması gerekmektedir:

1. Sperm sayısı:

Bir boşalma sırasında dışarı atılan meni sıvısı içerisinde yeterli sayıda sperm bulunmalıdır. Bu sayı normal sağlıklı erkeklerde WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından en az 15 milyon olarak belirlenmiştir. Bu rakamın altındaki değerler için spermlerde kaliteden söz edilememektedir.

azospermi: nedir, neden olur? belirtileri neler?

2. Sperm hareketliliği:

Sayı olarak yeterli olsa bile spermlerin kaliteli olduğunu vurgulayan en önemli parametrelerden biri de hareketliliktir. Mevcut normal sayıdaki spermlerin aktif ileri doğru ilerleyebilen ve belli bir hıza sahip olmaları beklenmektedir. Zira spermlerin önce rahim ağzı kanalını geçerek rahim içine ilerlemeleri ve daha sonra da rahim içindeki giriş deliklerini bulup buradan tüplere doğru hareket edip tüp içerisindeki kadın yumurtasını bulup döllemesi arzu edilmektedir. Spermlerdeki yetersiz hareketlilik ya da hareketin hiç olmaması gebelik oluşumunu önemli ölçüde geciktirecek ya da gerçekleştirmeyecektir.

3. Sperm morfolojisi:

Spermlerin normalde kendilerine ait özel şekilleri bulunmaktadır. Normal spermin bir başı, boynu ve kuyruğu vardır. Tüm bu yapıların da belli büyüklük ve hacimde olması beklenir. Çift başlı, küçük başlı, iri başlı, kısa boyunlu, uzun boyunlu, ince boyunlu, kalın boyunlu, kısa kuyruklu, uzun kuyruklu ve çift kuyruklu spermler şekilsel olarak anomalili spermlerdir. Bu anomaliler sperm kalitesindeki eksikliği gösteren önemli bir unsurdur.

Erkeklerde sperm kalitesi nasıl anlaşılır? Sperm sayısı ve kalitesini artırma yolları - Resim : 2

Sperm sayısı ve kalitesi nasıl artar?

Aslında sorunuzun cevabı, sayı ve kaliteyi neyin düşürdüğünü iyi tespit edebilmekte yatıyor. Bilindiği gibi bugün tüm tıbbi imkanlara rağmen erkek infertilitesi olarak bilinen erkek kısırlığı bulunan hastaların önemli bir bölümünde sperm kalitesini nelerin düşürdüğü tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte sebep saptanabilen hastalarda sorunun ortadan kaldırılması ile birlikte spermlerde sayı ve kalite artışı sağlanmaktadır. Sık saptanabilen sebepler ve bunların tedavileri ile ilgili bir kaç madde sıralayacak olursak;

1. Hormonal bozukluklar:

Üreme ve cinsel fonksiyonlar için gerekli olan başta testosteron hormonu olmak üzere bazı hormonların eksiklikleri ya da fazlalıkları spermlerde sayı ve kalite azalmasına yol açar. Bu nedenle sperm sayısı düşük olduğu saptanan hastalarda hormonal değerlendirme yapılmalıdır. Eksik olan hormonların yerine tamamlanması, fazla olan hormon seviyelerinin ise azaltılması sperm kalitesini belirgin derecede yükseltecektir.

2. Varikosel

Varikosel testislerde giden toplardamarlarda anormal genişleme olması demektir. Genişleyen damarlar testislerde dolaşım bozukluğuna yol açar. Aynı zamanda geniş damarların içindeki birikmiş olan kanlar testisleri daha fazla ısıtmakta ve testis fonksiyonlarını bozmaktadır. Yüksek ısı testislerden kaliteli ve yeterli sayıda sperm oluşumunu engellemektedir. Varikosel saptanan hastalarda tedavi olarak cerrahi ilk seçenektir. Günümüzde varikosel tedavisi için mikrocerrahi yöntem ile yapılan ameliyat altın standart tedavi olarak kabul görmektedir.

3. İnmemiş testis

Anne karnında testisler karın içinde oluşmakta ve doğuma yakın süreçte ise karın içerisinden ilerleyip skrotum adı verilen testislerin içinde bulunduğu torbaya inmektedir. Bazı durumlarda testisler iniş sürecini tamamlayamadıkları için karın içerisinde ya da kasıkta kalmaktadır. Vücut sıcaklığının olumsuz etkisi de eklendiği zaman inmemiş testislerin yeterli sayı, hareket ve kalitede sperm üretimi de bozulmaktadır. Bu nedenle çocukluk çağı döneminde inmemiş testis tanısının erken konulması ve cerrahi yöntemlerle skrotuma indirilmesi oldukça önemlidir.

4. Genetik bozukluklar:

Doğuştan anne karnında organ gelişim aşamalarında meydana gelen genetik kusurlar sonucunda da sperm kalitesi olumsuz etkilenebilmektedir. Bu grup hastalarda da hormonal bozuklukların giderilmesi ile birlikte gebelik ve çocuk sahibi olabilme şansı bulunmaktadır.

5. Yaşam tarzı

Beslenme, egzersiz, çevresel koşullar, sigara, alkol ve madde kullanımları sperm parametrelerini olumsuz etkilemektedir. Genellikle aşırı yağlı diyet ve beraberinde fast-food tarzı alışkanlıklar sperm üretimini olumsuz etkilemektedir. Buna karşın protein ve vitaminlerden zengin aynı zamanda antioksidan içeriği yüksek olan yiyecek ve içecekler sperm kalitesini ve hareketliliğini artırmaktadır. Sedanter bir yaşam spermler üzerinde negatif etki oluşturur. Buna karşın haftanın en az 5 günü ve günde en az 20 dakika belirli bir tempo ile düzenli beden eğitimi egzersizi yapanlarda sperm kalitesi daha fazla artar. Hiç şüphesiz sigara, alkol ve çeşitli keyif verici madde kullanımları spermler üzerine toksik etkilidir. Bu tip zararlı alışkanlıkları olan bireylerin bu alışkanlıklarından hızla kurtulmaları çocuk sahibi olabilmelerinde önemlidir.

Kaliteli Sperm Kaç Günde Üretilir?

Bir boşalma sırasında dışarı atılan spermlerin doğum tarihi yaklaşık 72-74 gün öncesine dayanmaktadır. Bir başka deyişle dışarı atılan spermler kabaca 2.5-3 ay önce ilk olarak doğuyorlar ve daha sonra genital bölgedeki organlarda olgunlaşma aşamalarını tamamladıktan sonra dölleme potansiyeli kazanıp dışarı atılıyorlar. Bu bilgi klinik açıdan önemlidir çünkü infertilite şikayeti ile başvuran hastalarımıza herhangi bir tedavi başladığımızda üretim bandına girmiş spermler üzerine tedavi hemen olumlu etki ederken, sıfır daha sağlıklı spermlerin üretimi için en az 3 ay gibi ortalama 6 ay kadar bir sürenin geçmiş olması gerekir. Tedavi altındaki çiftlerin sabırla tedavinin sonuçları konusunda acele etmeden beklemeleri öneriliyor.

Sperm kalitesini artıran besinler, yiyecekler neler?

Üreme ve cinsel parametreler ile beslenme arasındaki ilişki binlerce yıldan beridir insanoğlunun hep dikkatini çekmiştir. Bu nedenle nesilden nesile aktarılan tarihsel bir bilgi ve deneyim birikimi olduğu da söylenebilir. Özellikle spermler üzerine iyi geldiği bilinen gıdalar:

Bitter çikolata
Yumurta
Muz
Goji meyvesi
Sarımsak
Ispanak
Kuşkonmaz
Ceviz
İstiridye
Nar
Kabak çekirdeği
Ginseng

Bu ürünler genelde sıklıkla sperm sayı ve hareketliliğine iyi geldiği bilinen gıdalardır. Bunların dışında özellikle antioksidan içerikli tüm besinlerin iyi geldiği unutulmamalıdır. Bir başka hatırda bulundurulması gereken konu ise hiç şüphesiz bu gıdaların tüketilen miktarlarıdır. Oldukça fazla etkisi olduğu bilinen gıdaları bile aşırı miktarda tüketmek şifa yerine zarar verici olabilir. Doğrusu uzman bir diyetisyen kontrolünde bu ürünlerde dengeli miktarda tüketmektir.

İLGİLİ İÇERİKLER