3 günde Diyarbakır Mardin, Nemrut

Güz tatili için yeni bir rota çizmek isteyenlere ideal bir rehber olacak.

13 Aralık 2010

Mardin: Gündüzü mezarlık, gecesi gerdanlık
Ve Mardin! Türkiye'nin en güzel kentleri dendiğinde hep adı geçen, hep merak ettiğimiz, hep abartılıyor mu acaba dediğimiz Mardin'deyiz. Yüzlerce kilometrelik yoldan, ancak gece vakti ulaşabiliyoruz Mardin'e. Ve bu şehri ilk önce gece karanlığında gördüğümüz için sanırım çok şanslıyız! Kesif bir karanlık düşünün; sonra o karanlığın sağına soluna, kimi yerde yoğun, kimi yerde azar azar yıldızlar serpiştirin. İşte Mardin öyle görünüyor gece. Meşhur bir sözleri var zaten; "Gündüzü mezarlık, gecesi gerdanlık" diyorlar. Doğru da, çünkü Mardin kalesi, şehrin en yüksek noktasında harika aydınlatmasıyla adeta elmas bir gerdanlık gibi pırıl pırıl parlıyor.

Geçtiğimiz bahar dört kafadar hep mitolojik bir hikaye gibi dinlediğimiz doğuyu keşfe çıkmaya karar verdik. 3 günde Diyarbakır, Mardin, Nemrut'un koynunda sakladığı tüm lezzetlerin tadına vardık.
Sabah 03'te kalkıyoruz bizi Diyarbakır'a götürecek uçağa yetişmek için. Sürünerek havaalanına gidiyor, güç bela kendimizi uçağa atıyoruz. Tam, "45 dakikada gider miyiz?" gibi sorular soran arkadaşlara Çeşme'ye değil, Türkiye'nin öbür ucuna gittiğimizi hatırlatırken, kaptan pilot yolculuğumuzun bir buçuk saat kadar süreceğini anons ediyor. Yani aslında uzak zannettiğimiz doğu, düşündüğümüzden daha yakınmış meğer...

Bu büyülü "taş şehir"de, Erdoba Konakları'nda kalıyoruz. Buranın en güzel otellerinden biri. Farklı konseptlerde binaları var; Osmanlı, Selçuklu gibi... Otelin bahçesinden gece manzarası ise nefes kesiyor; çünkü buranın kocaman bir ova olduğuna inanamıyorsunuz! Burası karşılıklı gelip giden tankerleri, denize uzanan büyük iskeleleriyle sizin bir uçurumun tepesinden baktığınız derin bir denizi andırıyor tıpkı! Bizim Boğaz'ın başka türlüsü. Görebildiğimiz son noktada, yoğun bir ışık seli var. İşte orası Suriye. O kadar yakın ki! Büyük Mardin Oteli'nin terasında serin rüzgardan korunmaya çalışarak ve bağıra çağıra şarkı söyleyip konyak içerek geceyi tamamlıyoruz.

İnsan kendini gün doğumunun etkisinden kurtaramadan daha, arkasında duran Komagene Krallığı'nın insan boyutundaki heykelleriyle bir kez daha çarpılıyor! 2.150 metrede milattan önce 1'inci yüzyıla ait bu heykeller ne arıyor? Hem Yunan hem de Pers tanrıları örnek alınarak yaratılmış bu tanrılar, doğu-batı arasındaki belki de ilk sentezlerden. Kralın tümülüsü henüz açılmamış, bu heykelleri yaptıran bir kralın mezarında, kimbilir neler vardır diye merak etmeden duramıyor insan...
"Nemrut'tan sonra ne görsek boş!" diye düşünerek Adıyaman'dan öğleden sonra uçağa bineceğimiz Antep'e yollanıyoruz.

Günün son programı ise akşam karanlığında Atatürk Barajı'nı görmek. Tarif edilemeyecek büyüklükte bir tesis. Suyun sesi, rüzgarın sesine karışıyor, insan kendini başka alemlerde hissediyor Atatürk Barajı'nı görünce...

Nemrut anlatılmaz, yaşanır!

GAP'taki ikinci ve son gecemizde Adıyaman'da konaklıyoruz. Dört yıldızlı Bozdağan Oteli'nde isteyene havuz bile var. Tertemiz, sevimli bir otel. Nemrut'a çıkmak için buraya yolu düşünlerin gönül rahatlığıyla kalabileceği bir yer. On ikiye doğru yatıp, üç saat sonra kalkıyoruz. Nemrut'a çıkıp güneşin doğuşunu görmek kolay değil! İki saatlik bir minibüs yolculuğu bizi Nemrut Milli Parkı'na getiriyor. Araçlar park ediliyor, bundan sonrası dimdik, kayrak taşını andıran taşlarla kaplı bir yokuşta, suratınıza esen sert ve soğuk rüzgara karşı tırmanmayı gerektiriyor. Burası, Nemrut'un 2.150 metre yüksekliğindeki zirvesi. Herkes battaniyelere, montuna, birbirine sarılıp ısınmaya çalışarak gündoğumunu bekliyor. Ve gün doğuyor. Mezopotamya'nın kalbi

GAP turumuzun ilk durağı Diyarbakır'dayız. Zamanımız kısıtlı olduğu için önce çarşıyı, ardından meşhur Ulu Cami'yi gezip Diyarbakır surlarına tırmanıyoruz. Alabildiğine yemyeşil, verimli bir ova uzanıyor gözlerimizin önünde. Doğrusu GAP deyince her zaman çorak, boz renkli bir bölge hayal ederdim, oysa bahar aylarında o kadar yeşil ki buralar. Aramızda "Coğrafya olarak Toskana'dan ne farkı var bu güzelim dağların, tepelerin, yemyeşil ovaların, kır çiçeklerinin?" diye konuşuyoruz.
Diyarbakır'da ünlü şair Cahit Sıtkı Tarancı'nın Ulu Camii'ye çok yakın olan evini de ziyaret ediyoruz. Şehir'de dolaşırken ortalıkta pek fazla kadın olmadığı dikkatimi çekiyor. Birkaç saat kaldığım Diyarbakır'ın, bana köklü ve maskülen bir şehir duygusu verdiğini fark ediyorum...
Keçi Burcu ve Mardinkapı'yı da görüp, Hasankeyf'e doğru yola koyuluyoruz.

Hasankeyf'te bizi küçük rehber Selman gezdirdi. Buralarda belediyenin güzel bir projesi var, küçükleri yörenin tarihiyle ilgili bilgilendirmek için kurslar düzenliyorlar ve sonra hepsi turistlere gönüllü rehberlik yapıyor. Birini yanınıza alıp gezmenizi öneririm; konularına gerçekten hakimler, işlerini de boylarından beklenmeyecek bir ciddiyetle yapıyorlar ve aile bütçelerine de böylece katkı sağlıyorlar.
Hasankeyf'e kadar gelip de Dicle'den çıkan alabalıktan yememek olmaz diyerek nehir kenarındaki alçak teraslarda oturup yemek yedik. Gezinin ruhuna uyması açısından güzel bir deneyim ancak temizliğe kesinlikle takılmamanız kaydıyla!
Gün batmaya doğru yaklaşırken Mardin'e doğru yola koyuluyoruz. Yol üzerinde Batman'ın bir ilçesi olan Süryani ağırlıklı nüfusu, gümüş işçiliği ile ünlü Midyat'a da uğruyoruz. Hakikaten çok uygun fiyatlara gümüş takılar alıyoruz. İstanbul'daki herkese telkari broşlar, küpeler, kolyeler...

Mardin'in sabah hali de bir başka güzel. Bu kadar yeşilliksiz bir şehri sevebileceğimi hiç sanmazdım. Ama buranın karakteri yeşil değil, çünkü burası bir "taş şehir." Taş işçiliği de insanı büyülüyor zaten. Burada da Ulu Cami'yi, Kız Meslek Yüksek Okulu'nu, çarşıları, sokakları geziyoruz. Öyle bir işçilik var ki mimaride, "Taştan dantel yapmışlar, tek açıklaması bu!" diyoruz. Merkezi ve Savur İlçesi sit alanı olan Mardin'in bozulmamış mimari yapısı, insana bu kente neden "Müze Kent" dendiğini de anlatıyor. Zaten dünyada Venedik ve Kudüs gibi bu statüdeki sayılı şehirlerden. Mezopotamya Ovası'na bakan bu evleri bir arada görmek, insanda önce müthiş bir hayranlık, sonra da köklülük hissi uyandırıyor. Emeviler, Urartular, Selçuklular, Akkoyunlular, Ermeniler, Bizanslılar, Artuklular, Araplar, Osmanlılar... Medeniyetler zenginliği işte bu.
Özellikle Zeugma'nın yıllardır simgesi haline gelen "Çingene Kızı"nın güzelliği, anlatılacak gibi değil. Hemen hemen bir dosya kağıdı büyüklüğündeki bu güzel kız mı, koskoca bir medeniyeti simgeledi yıllardır? Antep'te gördüğümüz bu müze, bizi gururlandırdı. Daha da iyi tanıtılırsa, içeriğiyle olduğu kadar imajıyla da dünyanın belli başlı mozaik müzelerinden biri haline gelmemesi için hiçbir sebep yok.

Dönüş yolunda havaalanına giderken hepimiz biraz buruktuk. Buraları bırakıp dönmek istemiyorduk hiç. Sadece üç günde bizi o büyülü atmosferinin içine alıvermişti işte GAP. Mutlaka dönmek, her kentini, her kalıntısını, her müzesini uzun uzun gezmek için kendimize söz vererek bindik uçağa...

Yavaş yavaş bir kızıllık kaplıyor gökyüzünü, sonra rengini tanımlamanın mümkün olmadığı, belki capcanlı bir mercanı andıran güneş kendini gösteriyor. Nemrut'tan gündoğumunu birkaç kere gidip görebilirsiniz belki, ama ilk gördüğünüz an, her zaman hatırlayacağınız bir an oluyor. Doğanın, evrenin güzelliği, ululuğu karşısında tüm kelimeleriniz, sesleriniz tükeniyor, susuyor. Sadece hafızanıza kazımak için, güzel bir kokuyu içinize çeker gibi bakıyorsunuz. Çok romantik, çok farklı, çok etkileyici bir deneyim...

Sürprizlerle dolu Gaziantep
Gaziantep büyük bir şehir. Ne yazık ki burada bir Pazar günü bulunduğumuz için çarşıların çoğu kapalı. Ama Türkiye'nin en ünlü baklavacısı İmam Çağdaş'a ve Zeugma'dan çıkan mozaiklerin sergilendiği yeni müzeye gidebiliyoruz. Antep'teki Birecik Barajı'nın suları altında kalmaktan kurtarılan mozaiklerin büyük bölümü zarar görmeden çıkarılarak müzeye nakledilebilmiş. Bu mozaikler, Zeugma'nın Roma idaresi altında geçirdiği en şaşalı dönemi olan milattan sonra 2'inci ve 3'üncü yüzyıla ait. Süryani şarabı bulamadığımız için bol bol Mardin'in eflatun badem ezmesinden alıyoruz dostlara götürmek için. Müze kenti arkamızda bırakıp, yine kıvrıla kıvrıla ilerleyen sonsuz yollara düşüyoruz. Tepelerin arasında ilerlerken Deyrul Zefaran Manastırı'na çıkıyor yolumuz. Burası, kadim Süryani cemaatinin büyük önem verdiği bir ibadethane. Kırmızımtrak taştan yapılmış devasa bir bina bu, keskin, vakur, insanda saygıyla karışık hayranlık uyandıran bir hali var. Çok yakındaki Kasımiye Medresesi ise başka bir inancın izlerini taşıyan kubbeleriyle bir başka büyük abide.

Urfa'nın yolları taştan
Yola devam ediyoruz... Ver elini Urfa!
Herkesin Balıklı Göl ile tanıdığı Urfa, bölgenin en güzel, en renkli çarşılarına sahip. İnsan üç kuruşa satılan fıstık yeşili, nar kızılı, civciv sarısı poşuların, şalvarların arasında kendinden geçiyor. Burada kadınlar çok güzel! Ama o kadar renkli, o kadar kendileri gibiler ki, insan gözünü alamıyor. Tabii biz de üzerimize düşen alışverişi yapıyor, çarşıda gökkuşağı renklerine bulanıyoruz! Bir Ulu Camii daha görmek -şaşırmayın, GAP'taki bütün camiler Ulu Cami!- ve Harran evlerinin keyfini çıkarmak üzere kırk kilometre uzakta, Harran Ovası'ndaki Harran'a yollanıyoruz. En çorak topraklar Harran'da. Ama Harran Evleri diye bilinen konik kubbeli evler turistik ve göstermelik değil, bunlarda yaşam sürüyor hala. Evlerin içine giriyoruz, dışarıdan pek otantik görünüyor ama alçak tavanlar, az ışık içinde yaşaması zor. Ama iklime uygun, yazları serin, kışları sıcak oluyormuş evlerin içi.

Hasankeyf'in sahibi çocuklar!

Yolculuğun başından beri hepimizi en çok heyecanlandıran Hasankeyf'i sular altında kalmadan, dünya gözüyle görebilmekti. Batman'a doğru ilerliyoruz. Etrafımızda ucu bucağı olmayan dağlar, dağlar, dağlar... Adlarını hep haberlerde, tatsız olaylarla duyduğumuz yerler işte buralar. Ama insan inanamıyor; her şey o kadar güzel, o kadar huzurlu ki...

Sonsuzluğun ortasında bir yerde öylece durup kalmış gibiyiz. Kısa bir süre sonra, Hasankeyf'e varıyoruz. Resimlerde gördüğümüzden çok daha güzel! Üstelik sadece her yerde resmini gördüğünüz Zeynel Bey Türbesi, Dicle üzerindeki köprü kalıntıları değil! Sıkı bir yürüyüşle tepeye tırmandığınızda gördüğünüz yüzlerce mağara da burada ne kadar eskilere giden bir yerleşim olduğunu gösteriyor. Kayaların içine oyulmuş mağaralar, merdivenler... Mezopotamya kavimlerinin gelip geçtiği bu bölge, daha sonra Bizans, Sassani, daha sonra Artuklu, Eyyubi ve Osmanlı idaresine geçmiş. Yani üzerinde o kadar çok medeniyetin el izi var ki, insan buraya nasıl olup da baraj yapılabileceğine inanamıyor.