Çok İyi ve Çok Kötü: Plastik

“Plastikler doğada 1000 yılda çözünür.” Bu cümleyi duymayan yoktur. Peki bu cümle aslında ne demek? İlk plastik üretildiğinden bu yana 1000 yıl geçmediğine göre, dünyada üretilmiş bütün plastikler; eşyalar, poşetler, pipetler, kaplar, sandalyeler, ambalajlar ilk üretildiği günden bu yana varlığını sürdürüyor. Sadece bir haftada milyarlarca ton plastik atık ortaya çıkıyor. İlk plastik üretildiğinden bugüne kaç ton plastik atık ortaya çıktığını ve bunların tamamının varlığını sürdürdüğünü düşünmeye çalışalım. Düşünmek gerçekten çok zor; ancak bu gerçek. 

Hayatımızı Nasıl Kolaylaştırdı? 

Plastik ile ilgili bu gerçeği aklımızda tutarak plastiğin hayatımızı nasıl kolaylaştırdığına bakalım. Aslında bugün plastik olarak adlandırdığımız maddelerin çoğu bakalit. Yani petrol ve diğer kimyasalların birleşimi ile oluşturulmuş laboratuvar maddesi. 1900’lerin başında keşfedilen ve dünyada bir maddeden bahsediyoruz. Başta otomotiv sanayi olmak üzere elektrik kablolarından televizyonlara, sağlık endüstrisinden pet şişelere, poşetlere, emniyet kemerlerine kadar birçok alanda kullanılıyor. İşitme cihazları, şırıngalar, kalp pilleri, ameliyat gereçleri, hastane gereçleri de göz önünde bulundurulduğunda plastik dünyada milyonlarca hayat kurtarıyor.

Dünyayı Nasıl Yok Ediyor? 

Plastikler hayatımızı kolaylaştırmanın yanı sıra, hayatlarımızı kurtarıyor. Ancak aynı zamanda plastik atıkların yok edilememesi, dünyayı yok ediyor. Plastik maddeler genellikle ucuz olduğu için kolayca çöpe atılabilen maddeler. Ancak çöpe atıldıktan sonra ne oluyor? Uzmanlar doğada ne zaman çözüleceğini tam olarak bilmiyor. Okyanuslara bırakılan plastikler sayısız deniz canlısının ölümüne neden oluyor. Eğer dünya bu şekilde devam ederse çok değil, otuz yıl sonra okyanuslarda deniz canlılarından daha fazla plastik olacak. Şuan Pasifik Okyanusu’nda Türkiye’nin beş katı büyüklüğünde plastik bir çöp adası yüzüyor. Bu adanın ne olacağı sorusunun cevabını kimse bilmiyor. Dünyanın en ıssız bölgelerindeki kayaçlarda plastiğe rastlandı. Öyle ki insan dışkısında bile plastik mevcut. Her hafta bir kredi kartı büyüklüğünde plastiği vücudumuza aldığımız anlaşılıyor, ancak bu plastiğin vücuda tam olarak nasıl alındığı bilinmiyor. Görüldüğü üzere dünya kocaman plastik bir gezegene dönüşüyor; ne kadar dayanıklı olursa olsun, sağlıklı olmadığı bilinen plastiğe…

Otuz yıl sonra okyanuslarda deniz canlılarından daha fazla plastik olacak.

Ne Yapılabilir? 

Bir ton plastik geri dönüştürüldüğünde 3800 litre benzin tasarruf edilmiş olur. Geri dönüştürülen plastikler yüzde doksan oranında enerji tasarrufu sağlar. Oysa dünyada çöpe atılan plastiklerin sadece yüzde dokuzu geri dönüştürülüyor. Dünyanın birçok yerinde plastik geri dönüşüm alanı büyüyor, ancak hala çok yetersiz. Dünyadaki bazı ülkeler plastik üretimini yasaklarken, bazı ülkeler plastik kullanımına yüksek vergiler getiriyor. Bazı ünlü markalar dönüştürülebilir plastik kullanarak giysilerini üretiyor. Bilim insanları toprakta çözünen plastik ya da plastik yiyen bakteri üretmeye çalışıyor. Ancak tüm bu çabalar hala çok yetersiz. Her yıl çöpe giden plastik sayısı o kadar yüksek ki, tüketiciler olarak hemen bir şey yapmaya başlamazsak çok geç kalmış olabiliriz. 

Siz Ne Yapabilirsiniz?

Yapılabileceklerin başında daha az plastik tüketmek, hatta mümkünse hiç plastik tüketmemek geliyor. Plastik yerine pamuk, kağıt gibi doğada çözünen, dönüşümü kolay materyaller tercih etmek gerekli. Plastik şişe gibi tek kullanımlık plastikleri kullanmaktan tamamen vazgeçmek, bir matara edinerek suyumuzu hep aynı mataradan içmek, naylon poşet yerine bez çanta kullanmak, pipet kullanmayı bırakmak, tek kullanımlık bardak kullanmamak, bunun yerine kendinize ait mug ya da ofis için bir kupa edinmek, kullanılan plastikleri geri dönüşüme göndermek, plastik atıklara çöp gözüyle değil bir enerji kaynağı olarak bakmak ve bu enerjinin boşa gitmesini engellemek; herkesin kolayca uygulayabileceği ve tonlarca plastiğin doğaya gönderilmemesini sağlayacak basit önlemler.  

Her yıl çöpe giden plastik sayısı o kadar yüksek ki, tüketiciler olarak hemen bir şey yapmaya başlamazsak çok geç kalmış olabiliriz.