Çıban nedir, neden çıkar? Çıban nasıl geçer? 7 soruda çıkan hakkında merak edilenler

Çıban, deri enfeksiyonlarından biri olup, kıl folikülleri veya yağ bezlerinde meydana gelebiliyor. Dermatoloji Uzmanı Dr. Şenay Ağırgöl çıban nedenleri ,belirtileri, tedacisi ve önleme yollarına dair merak edilenleri detaylıca anlattı. 

Çıban nedir?

Yüzeysel deri enfeksiyonları; deri ve deri altı dokularda görülen enfeksiyon hastalıkları olarak tanımlanmıştır. Yüzeysel deri enfeksiyonları olarak tanımladığımız bu durumlar kıl kökü enfeksiyonları (follikülit, furonkül, Karbonkül), erizipel, impetigo olarak belirtilebilir.  Follikülit tek kıl kökü iltihabı iken furonkül ve karbonkülde daha fazla sayıda kıl etkilenir ve iltihap derinin alt katmanlarına doğru ilerlemiştir. Hafif bir deri enfeksiyonundan  hayati tehlike yaratabilecek spektrumda bulunabilmeleri nedeni ile deri enfeksiyonlarını tanımak ve tedavi etmek önemlidir.

Çıban neden çıkar?

Kişinin kendi florasında bulunan veya etraftan maruz kaldığı bakteri, parazit, mantar, virüsler ile oluşabilir. Ayrıca ters tıraş olma ile kılların dönmesi nedeni ile oluşabilir. Bakteriyel enfeksiyonlardan stafilokokkus auris ve streptokokler etken olur.

Deri üzerinde yüzeysel sıyrıklar, çizikleri, tekrarlayan travmalar, sürtünme ile tetiklenmeler bakteri girişini kolaylaştırır. Ayrıca bakteriler bağışıklık sisteminde sorun olduğunda çoğalabilir, kişinin kendi burun içi veya koltukaltı Stafilokok taşıyışı olma kaynaklı olabilir.

Etken bir mantar olduğunda ise aşırı terleme kaşıntılı çıbanlar oluşabilir ve bunlar özellikle sırtta ve göğüste bulunur.

Parazitler ile oluşan çıbanlarda  yüzde demodekslar kıl köklerinde yer alır ve kızarıklık ile beraber küçük iltihaplar görülür.

Aşırı terleme, derinin uzun süre ıslak kalması, kaşıntılı cilt hastalıkları, traşlanma ile oluşan  tahriş, yağlı kremlerin kullanılması, ameliyatlar, kimyasallara ve enfektif sulara maruz kalmak  gibi durumlarda çıbanlar oluşur.

Çıban belirtileri nelerdir?

Deride kızarık, ağrılı, gergin şişlikler olarak görülür; bu şişlikler zaman içerisinde büyüyüp derinleşebilir. Çıban içerisinde kıvamlı bir sıvı içerebilir ve etrafındaki deride de kızarık , ısı artışı olabilir. Bazen bu kızarıklığın tam ortasında da  beyaz renkli bir irin belirebilir. Bu kıl kökü iltihapları saç, yüz, gövde, kollarda, bacaklarda genital bölgede ve koltukaltlarında oluşabilir.

Çıban kimlerde daha sık görülür?

Hastanın yaşı ve eşlik eden hastalıklar çıban oluşumunda etkilidir. Bağışıklık sistemi bozukluğu olanlar; Bu gruba HIV pozitif hastalar, hepatitler, kanser hastaları veya kanser hastalığı için tedavi kullanan hastalar, organ nakli bulunan hastalar girer. Ayrıca ileri yaş, diyabet, sigara içilmesi, obezite, damar hastalığı bulunması, ilaç bağımlılığı, karaciğer ve böbrek hastalığı olması, beslenme bozuklu olanlar, aşırı zayıf (kaşektik) hastalar da risk grubuna girer. Mesleki olarak koşucular, çiftçiler, veteriner, petshop işleticileri ve toplu yaşam alanlarında kalanlarda  görülme sıklığı artar.

Çıban hangi hastalıkların işareti olabilir?

Tekrarlayan enfeksiyon olan kişilerde kolaylaştırıcı sebepler aramak gerekir, diyabet hastalığı, HIV ve kanser  gibi bağışıklık sistem bozuklukları, karaciğer ve böbrek yetmezliği, ilaç bağımlılığı, arteryel damar hastalıkları olabilir.

Tekrarlayan çıban görülen veya tedaviye dirençli kişilerde genelde bağışıklık sistem problemi veya antibiyotik direnci belirtisi olabilir. Bu durumda hastanın akıntılı lezyonu varsa kültür almak.

Çıban nasıl tedavi edilir?

Yüzeysel kıl kökü iltihabı önlenebilir ve tedavi edilebilir bir grup hastalıktır. Hastanın ve lezyonların durumuna ve etkene göre tedavi planlanmalıdır. Bakteri nedenli küçük ve tek lezyonlar antibiyotikli kremler ve yaranın temiz tutulmasıyla tedavi edilebilir. 

Büyük çıbanlar; sayıca fazla yaralar, baş-boyun gibi riskli alanlarda görülen çıbanlarda veya hastanın bağışıklık sistem problemi varsa ağızdan antibiyotikler kullanılmalıdır. Hastanın kan tahlili, yara kültürü, hayvan temas öyküsü, yaralanma, su kontaminasyonu, enfeksiyon açısından riskli bölgelere seyahat ve varsa daha önce kullanılan tedaviler enfeksiyonu kontrol etmede rol oynar.

İçerisinde sıvı bulunan çıbanlar; büyüklüğüne göre kendiliğinden akabileceği gibi daha büyük çıbanlar hekim müdahalesi ile boşaltılmalıdır.

Çıbanların önlenmesi için alınacak önlemler?

• Kişisel hijyene dikkat edilmesi
• Sıkı kıyafetlerin giyilmemesi
• Eğer bireyin kendisinde enfeksiyon odağı olduğu düşünülüyorsa burun içi ve koltuk altı gibi alanlara antibiyotikli kremler düzenli sürdürülmelidir.  
• Toplumda bulaşmanın önlenmesi, kişiden kişiye bulaşmanın engellenmesi, enfekte kişilerin hızla tedavisi,
• Tıraşta tahrişi önlenmesi ve kılların çıkış yönüne doğru tıraşlanması.