Göz şişmesi neden olur? Göz kapağı şişliği nasıl geçer? 7 soruda göz şişmesi

Gözler; vücutta en fazla mikrop kapabilen ve bu nedenle şişlik gibi bir takım rahatsızlıkların ortaya çıktığı önemli organlarımızdan birisi. Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Özgül Altıntaş göz kapağı şişmesinin nedenleri, tedavisi ve önlenmesine dair merak edilenleri detaylıca anlattı. 

Göz kapağı şişmesi nedir?

Göz kapakları, göz kırma hareketleriyle göze gelen ışık miktarını ayarlar, gözlerimizi dışardan gelebilecek kimyasal ve mekanik zararlardan korur. Kirpikleri taşıyan, gözyaşı bezlerini, ter  ve yağ bezlerini içeren, kompleks bir yapıdır. Sürekli üretimine katkıda bulunduğu gözyaşıyla gözleri nemlendirir ve temizler. İçerdiği yapılarda gelişebilecek inflamatuar reaksiyonlar göz kapağında şişmeye neden olabilir.  Göz kapaklarında şişkinlik çok sık görülen sorunların çok sık görülen bir bulgusu olarak karşımıza çıkar. Alerji, enfeksiyon ve travma gibi nedenlerin sebep olduğu sorunlara dokunun  verdiği bir yanıttır. Göz kapağı, vücudun en ince ve gevşek bağları olan narin cilt dokusuna sahip olduğu için kolaylıkla şişkinlik oluşur. Bu da hastayı sorunun başında uyarıp hekime başvurulmasını sağlar.

Hangi mekanizmayla oluşur?

Sabah ilk kalktığımızda gördüğümüz ve hızla düzelen göz kapaklarının şişliği gece boyunca uykuda hareketsiz olan göz kapakları nedeniyle göz çevresinde sıvı birikimi sonucu oluşur. Yüzüstü yatan kişilerde daha belirgindir. Uyandıktan sonra başlayan göz kapağı hareketleriyle o sıvı dolaşıma tekrar katılır ve kapaklardaki şişlik geçer. Alt göz kapağındaki şişlikler genellikle ilerleyen yaşta, uykusuzluk sorununda, sigara kullanımında ve alerjik yapıdaki kişilerde sık görülür. Bazı kişilerde kişilerde ise genetik olarak yatkınlık vardır.

Nedenleri nelerdir?

• Alerjik konjonktivit: Göz kapağının iç kısmında yer alan ve göz yüzeyine temas eden dokusu olan konjonktivanın alerjen maddelere maruz kalması nedeniyle oluşan enflamasyonla gelişir. Hem konjonktivada hem de göz kapağında şişkinlik oluşur. Polenler, toz, kimyasal ve bazı dumanlar gibi hava yoluyla gelen alerjenler en sık görülen nedenleridir. Genellikle iki göz beraber etkilenir.  Göz şişmesine; gözde kanlanma, kaşıntı ve sulanma da eşlik edebilir.
• Viral konjonktivit: Konjonktivanın virüs enfeksiyonu nedeniyle gelişir. Genellikle viral üst solunum yolu enfeksiyonu eşlik eder. Bir göz önce tutulur, diğer gözde tutulum arkadan gelir. Gözde kanlanma  ve göz kapağındaki şişmenin yanı sıra sulu ve/veya koyu çapaklanma ile ışık hassasiyeti da oluşabilir. 
• Bakteriyel konjonktivit: Konjonktivanın bakteriyel enfeksiyonu sonucu gözlerde kanlanma ve kapaklarda şişme meydana gelir. Sarı ve göz kirpiklerinin yapışmasına neden olabilecek yoğunlukta çapaklanma da görülebilir. Sinüs enfeksiyonları ve üst solunum yolu enfeksiyonları yol açabileceği gibi altta el ile göz kontağının sık olduğu alerjik konjonktivitler de yatabilir.
• Sinek veya böcek sokması: Göz kapaklarındaki şişliğe aniden gelişen kaşıntı eşlik eder. Bazen sinek/böcek ısırık yeri gözükür. Göz çevresinde vücudun diğer bölgelerindeki sokmalardan daha büyük şişkinlik oluşur. Bunun nedeni göz çevresindeki cildin ince ve dokular arası bağlantısının gevşek olmasıdır. 
• Göz travması: Göze gelen hafif darbeler sonrasında göz kapaklarında ve çevresinde şişme gelişebilir. Genellikle çocuklarda spor ve oyun sırasında oluşan travma büyük ise kanamaya bağlı olarak göz kapaklarında  kırmızılık  veya morarma görülür. Travma durumunda, göz hekimi tarafından zaman kaybedilmeden muayene edilmelidir. Zira, kapak sorunları dışında gözde ekstra önemli etkilenmeler olabilir.
• Anafilaksik reaksiyon: Kişinin bazı yiyecek, ilaç veya arı ile böcek sokmasına karşı geliştirdiği aşırı alerjik reaksiyon nedeniyle  ortaya çıkar. Göz kapaklarındaki şişliğe; nefes alma sorunu, yutma problemleri ve ciltte kırmızı kabarık kaşıntılı döküntüler gibi ek bulgular eşlik eder. Hayatı tehdit edebildiği için acil bir durumdur ve hemen müdahale edilmelidir.
• Kontakt dermatit: Bir nevi alerjik reaksiyondur. Erişkinin ve çocuğun kullandığı cilt ürünü, şampuan, krem veya sabunun cildi irrite etmesiyle başlar. Kapaklarda şişme, pul pul kuruma, ince çatlamalar yapabilir. Bu gibi durumlarda atılması gereken en önemli adım, hangi etkenin bu tabloya neden olduğunu tespit etmek ve onu kullanmayı bırakmaktır.
• Arpacık: Kirpik diplerine yakın bölgeye ağızları açılan göz kapağının, ter ve yağ bezlerinin stafilokok bakterisi tarafından enfekte olmasıyla gelişen akut bir tablodur. Kapağın sadece o bölgesinde veya tüm kapakta ağrılı kırmızı şişlik meydana gelir. Cilt tarafında veya bazen kanalın ucuna denk gelen bölgede sarı uç oluşumu da eşlik edebilir.
• Şalazyon: Göz kapağındaki yağ bezlerinin ucunun tıkanması ve enfekte olmasıyla öncelikle arpacık tablosu oluşur. Sorun iyileşmeyip kronikleşirse ağrısız şişlik şeklinde olan ve şalazyon adı verilen bir tabloya dönüşür. Salazyon çok büyükse göze bası yapıp görmede bulanıklığa da neden olabilir.
• Periorbital sellülit: Göz kapağındaki yapıların ve göz kapağı cildinin yanı sıra etraftaki yumuşak dokunun enfeksiyonu, ağrılı ve kırmızı göz kapağı şişliğine yol açar. Çevresinde gelişen yara veya ısırık yerinin enfeksiyonu nedeniyle ortaya çıkabilir. Komşu sinüslerin ya da  gözyaşı kesesinin enfeksiyonunun bu bölgeye yayılması da bir diğer nedenidir.
• Göz çevresi herpes enfeksiyonu: Göz kapağında herpes virüsünün yol açtığı göz uçuğu da sebepler arasındadır. Genellikle tek taraflı olsa da her iki göz kapağını da tutabilir. Göz kapağındaki şişliğe; ağrı, acı, ciltte hassasiyet, sulu göz akıntısı ve ışık hassasiyeti eşlik eder. Göz kapağında su kesecikleri gibi döküntüler gelişir. Gözün en öndeki saydam tabakasını da tutabilir. Bu yüzden acil bir durumdur ve gözler zaman kaybedilmeden bir göz hekimi tarafından muayene edilmelidir. Zira geç veya yanlış tedavi, görmeyi etkileyebilecek sonuçlara sebep olabilir.
• Tiroit oftalmopati: Tiroit bezinin az ya da çok çalışmasına neden olan otoimmün hastalıklarda tek ya da çift taraflı olarak göz kapaklarında şişme ile kırmızılık görülebilir.  Göz kapaklarında şişme dışında tiroit tutulumunda kapaklarda fazla açılma, korkmuş bakış ifadesi, şaşılık  ve çift görme gibi sorunlar da oluşabilir.
• Nefrotik  Sendrom : Çocuklarda böbrek hastalıklarının bir bulgusu olabilir. Sabahları göz kapaklarında şişlik meydana gelir. Tablo ilerledikçe şişlik gün boyu devam eder.

Göz hekimine hemen başvurmanız gereken durumlar

Akıntı varsa ve göz kapağı şişliğine aşağıdaki sorunlar eşlik ettiğinde mutlaka göz hekimine başvurmak gerekir:

• Gözde kızarma ve ısı artışı
• Görmede bulanıklaşma
• Gözde ağrı oluşması
• Göz kapağında aniden düşüklük gelişmesi
• Göz kapağında içi sıvı olan kabarcıklar oluşması
• Göz kapağında kesi ve morarma gelişmesi
• Gözde kanama olması

Nasıl tedavi ediliyor?

Göz kapağında oluşan şişliğin tedavisi nedene yöneliktir. Enfeksiyonlarda çapak temizliğine ek olarak antibiyotikli ve / veya antiviral topikal ilaçlar verilir. Bu ilaçların etkili olabilmeleri için mutlaka hekim tarafından önerilen sıklıkta kullanılmaları gerekir. Künt travma sonrası göz kapağı şişmesinin yanı sıra gözün içinde de etkilenme olabilir. Travma ile göziçi sıvı dalgalanmaları retinada çekinti ve yırtıklara yol açabilir. Bu nedenle mutlaka  damlayla gözbebeği genişletilip retina muayenesi yapılır. Altta yatan sistemik hastalığın tedavisi ile kapaklardaki şişlik genellikle geçer.

Göz kapağında şişlik oluştuğunda neler yapmalı?

• Alerji nedeniyle oluşmuşsa yüzde ve gözde alerjen konsantrasyonunun azaltıcı etkisi nedeniyle ellerinizi ve yüzünüzü sık sık yıkayın. Soğuk uygulama bu durumda çok rahatlatır.
• Bu dönemde ortak havlu kullanmayın, yatağınızı paylaşmayın.
• Hafif göz kapağı şişliğine hafif kaşıntı eşlik ediyorsa, göz kapağına soğuk pansuman uygulamasıyla gözlerinizi rahatlatabilirsiniz
• Gözlerinizi kaşımayın ve ovalamayın. Zira önce çok rahatlatsa da kaşıma sonucu yüzeyde histamin denilen alerjene yanıt olarak ortama çıkan madde miktarı artar. Kaşımanın ardından daha çok kaşınırsınız.  
• Yapay gözyaşı fayda sağlayabilir. Gözyaşı ortamdaki alerjen konsantrasyonunu azaltır. Gözlerdeki batma hissini azaltıcı etkisi nedeniyle kullanabilirsiniz.
•  Yeni olmuş hafif bir darbe durumunda soğuk uygulama yapabilirsiniz.
• Arpacığa eşlik eden göz kapağı şişliği varsa ılık pansuman faydalı olabilir. Ancak enfeksiyonun yayılmasını önlemek amacıyla arpacığı asla patlatmayın. Kapağın iç tarafından kendi açılıp boşalırsa, iz olmadan iyileşme sağlanır.
• Kapaklarda şişlik varsa kontakt lensinizi kullanmayın. Bu dönemde tedavi tamamlana kadar  gözlük kullanımına geçin. Işık hassasiyeti devam ettiği dönemde güneş gözlüğünüzü kullanın.

Önlem olarak neler yapılabilir?

• Alerjik bünyeniz varsa ya da her sene bahar aylarında benzer şikayetleriniz oluyorsa sık sık el ve yüz temizliği yapmaya özen gösterin.
• Alerji ve ekran kullanımı göz yüzeyinde kurumaya neden olur. Dolayısıyla yapay gözyaşı kullanmayı ve ekran süresini kısıtlamayı ihmal etmeyin. Ekran kullanmaya mecbursanız sık molalar vererek gözlerinizi dinlendirin.
• Bazı kişilerde sık ekran kullanımının yanı sıra ciltteki yatkınlık nedeniyle kirpik dibi iltihabı (blefarit) sık görülür. Sizde de bu sorun varsa, ekranı sık molalarla kullanmaya ve yapay gözyaşı kullanmaya özen göstermenin yanı sıra haftada 1-2 kez, 10 dakika boyunca yapacağınız ılık pansumanın ardından, göz kapağınız kapalı ilen özel şampuanla kirpiklerinizi ve kaşlarınızı yıkayıp, durulamanız da fayda sağlayabilir.