Histrionik kişilik bozukluğu nedir? Belirtileri neler?.. Hayatı tiyatro sahnesi gibi yaşayanlar

Modern zamanların ruhsal hastalıkları arasında ‘histrionik kişilik bozukluğu’ ile tanışıyoruz. Yoksa Shakespeare’in dediği gibi dünya büyük bir tiyatro sahnesi mi ve herkes bu sahnede kendi rolünü mü oynuyor? Radarımızda ilgi açlığı ve manipülasyon var.

Yazı: Gülru İncu

İlgi açlığının ve manipülasyonun sosyal medyayla beraber hayatınıza daha çok girdiğini düşünebilirsiniz ama bu durum bir kişilik bozukluğunu da işaret ediyor olabilir. Shakespeare’in dediği gibi dünya büyük bir tiyatro sahnesi mi ve herkes bu sahnede kendi rolünü mü oynuyor? Modern zamanların ruhsal hastalıkları arasında rastladığımız ‘histrionik kişilik bozukluğu’ bu ay radarımızda.

Zaman zaman bazı arkadaşlarınızın ilgiye herkesten fazla ihtiyaç duyduğu, dikkatleri sürekli üzerine çekmek istediği, aşırı duygusallık göstermesi ya da başkalarının onayına gereğinden fazla önem verdiği duygusuna kapıldığınız oluyor mu? Bu durum histrionik kişilik bozukluğu habercisi olabilir mi? Şehir hayatının yıpratıcı etkileri, insan ilişkilerinin yoğunluğu, iklim krizinin neden olduğu doğal afetler, bir de pandemi derken ruh sağlığı pamuk ipliğine bağlı bir toplum olduk.

HİSTRİONİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU NEDİR?

Histrionik kişilik bozukluğu, kişinin ilgi görmediği durumlardan rahatsızlık duyması ve ilgi çekmeye yönelik birtakım eylemlerde bulunması olarak tanımlanıyor.

Nöroloji Uzmanı Dr. Mehmet Yavuz, “Histrionik kişiler her zaman sahnedeymiş gibi davranırlar. Sanki hayat büyük bir tiyatro ve bunlarda bu hayat oyununun başrol oyuncularıdır. Herkes onları izliyor ve takip ediyordur. Zaten onlara göre olması gereken de budur. Aslında mutsuz kişilerdir ama mutlu görünmeye özen gösterirler. Özellikle ‘Güzel aldırmazlık’ onları tarif eden diğer bir özelliktir” diyor. Uzman Klinik Psikolog Burcu Yarapsanlı Zayim ise, bu kişilerin samimiymiş gibi gözüküp aslında tüm ilişkilerinde yüzeysel bağlar geliştiren kişiler olduğunun altını çiziyor. Duygu ve davranış yansıtmalarında rahatlıkla rol yapabiliyorlar. Bu davranış özelliklerinden dolayı bu kişilere tiyatro oyunlarındaki aktörlere verilen Latince isim ‘histrione’ kelimesinden çağrışım yapan histrionik adı verilmiş. Histrionik kişilik bozukluğuna sahip insanlar için benlik saygısı başkalarının onayına bağlı ve gerçek bir benlik değeri duygusundan kaynaklanmıyor. Fark edilmek için ezici bir istekleri oluyor ve genellikle dikkat çekmek için dramatik veya uygunsuz davranışlar gösteriyorlar.

FARKLI TİPLERİ VAR

Psikolog Burcu Yarapsanlı Zayim, histrionik kişilik bozukluğu belirtilerinin bu bozukluğa sahip her kişide farklı olduğunu, bu nedenle bu kişilik bozukluğunun özellikle ilişkiler içerisinde ve sosyal ortamlarda duygusal, düşünsel, davranışsal tepkilere göre alt tiplere ayrıldığını söylüyor.

Teatral Yapılanma: Dış görünüşlerine büyük önem veren histrionikler.

Nasıl ki bir oyuncu tiyatro sahnesinde rolüne göre davranmak zorundaysa, bu kişiler de içinde bulundukları toplumun kurallarına kendilerini uydurmaya çalışırlar. Bu nedenle davranışları üstlendikleri toplumsal rol üzerinden gösteriş yapma odaklıdır.

Çocuksu yapılanma: Henüz çocukluk döneminden kopamamış histrionikler.

Bu kişiler ilişkilerinde de küçük bir çocuğun ebeveynine bağımlı olması gibi sevdiği kişiye karşı aşırı bağımlılık gösteriyor. Sevdiği kişi tarafından terk edilmemek için seksi yönünü ön plana çıkarıyor.

Neşeli yapılanma: Bu kişiler enerji dolu gözükseler de bu enerjileri onların ayran gönüllü bireyler olmalarını tetikliyor. Dürtüsel davrandıkları için işi planlama, organize etme ve sonlandırmada başarısızlar.

Yatıştırıcı yapılanma: Uzlaşmacı ve uyumlu davranışları, iyilik için değil başkalarından takdir kazanmak, bu sayede sevilmeme ve yetersizlik hissinin önüne geçmek için. Tüm iyiliklerin altında ise ilgi odağı olabilme amacı var.

Çalkantılı yapılanma: Duyguları inişli çıkışlı olan ve borderline kişilik örgütlenmesine yakın histrionikler. Eleştirilmeye hiç tahammülleri yok. Tam aksine her zaman kendileriyle ilgili beğenilme ve övgü sözcükleri duymak istiyorlar.

Samimi olmayan yapılanma: Görev ve sorumluluklardan kaçmayı amaçlayan samimiyetsiz bir yakınlaşmayı hedefleyen yapılanma. İyi niyetli ve yardımsever davranışları, sahte ve manipülatif maksatlı.

İLGİ ÇEKERİM, MANİPÜLE EDERİM

Uzmanlar çoğu durumda, histrionik kişilik bozukluğu olan kişilerin iyi sosyal becerilere sahip olduğunu ancak, bu becerileri başkalarını manipüle etmek için kullanma eğiliminde olduklarını, böylece ilgi odağı olmaya çalıştıklarını söylüyor. Uzman Klinik Psikolog Burcu Yarapsanlı Zayim, “Histrionik kişilik bozukluğuna sahip kişilerin duyguları çok hızlı değiştiği için anlaşılması zor olduğu kadar bir ilişkide geçinilmesi de zor kişiler. Bu nedenle bu kişilerin başladıkları ilişkileri sağlıklı şekilde ve samimiyet kurarak sürdürebilmeleri mümkün değil” diyor.

SOSYAL MEDYA İLGİ AÇLIĞINI KÖRÜKLÜYOR MU?

Histrioniklerin ilişkileri yüzeysel, derinlikten yoksun. Ancak yeni tanıştıkları kişilere gereğinden fazla güvenebilirler ve bu anlamda telkinlere çok açıklardır. Bu yüzden özellikle sosyal medyada kendini olduğundan farklı gösteren ve süslü püslü lafları ile etkileyen insanlara aldanabilirler ve onlar tarafından istismara uğrayabilirler. Diğer taraftan histrionik kişilerin en çok önem verdikleri konulardan biri sosyal medyaya 1001 fotoğraf içinden özenle seçerek koydukları selfie’lerin beğeni alıp almaması olabilir. Fotoğraflarının kaç beğeni aldığı, kaç paylaşım yaptıkları onlar için hayati önem taşır.

NASIL TEDAVİ EDİLİYOR?

Dr. Mehmet Yavuz. “İntihar girişimleri ilgi ve dikkat çekme sebebi olmasına rağmen yine de ciddiyetle ele alınıp takip edilmeli. Bir histrionik kişiliğin en büyük silahlarından biri intihar sözcüğü. Gerçekten intihar niyeti olmamasına rağmen sözlü veya fiziksel böyle bir eylem herkeste telaşa sebep olur. Bu da kişinin zaten istediği şeydir” diyor. Tedavinin ana teması bireysel ve grup terapileri üzerinde yoğunlaşıyor. Psikolog Burcu Yarapsanlı Zayim ise temelinde ilgi açlığı bulunan psikolojik rahatsızlıklara farklı psikiyatrik tanılar da eklenirse bu durumda psikiyatri hekimi tarafından düzenlenen ilaç tedavisi de gerekli olabilir diyor.

HİSTRİONİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELER?

Histrionik kişilik bozukluğu belirtileri:

• Sürekli ilginin merkezi olma isteği. İlgi odağı olmadığı sürece rahatsız olma. Güçlü bir hayranlık isteği.
• Duyguların hızla değişmesi. Abartılı duygular ve ifadelerle çok dramatik bir şekilde, tıpkı bir seyirci önünde oynuyormuş gibi görünebilme.
• Olaylara aşırı tepki verme ya da hızlı bir şekilde ağlama.
• Kendi odaklı olma ve başkalarıyla empati kurmakta zorlanma.
• Çaresizlik ve bağımlılık duyguları nedeniyle sürekli güvence talep etmek.
• Fiziksel çekicilikle aşırı ilgilenmek ve fiziksel görünümü dikkat çekmek için kullanmak.
• İlişkilerde kontrolcü ve bağımlı olmak.
• Cinsel olarak uygunsuz bir şekilde baştan çıkarıcı ve talepkar olmak.
• Yüzeysel görünen ilişkileri sürdürmekte zorluk çekmek.
• Kendini yetersiz hissetme ve sürekli onay isteği.
• Kolayca telkin edilme ve başkalarından kolayca etkilenme.
• Eleştiriye aşırı tahammülsüzlük veya onaylanmaya karşı aşırı duyarlı olmak.
• Hayal kırıklığına karşı düşük bir toleransa sahip olmak ve rutin işlerden kolayca sıkılmak.
• İlgi çekmek için intihar etmeyi bile göze almak.
• Düşünmeden hızlı kararlar alma.