Huzursuz bağırsak sendromu (İBS) nedir, belirtileri neler?  Huzursuz bağırsak sendromuna ne iyi gelir?

İrritabl bağırsak sendromu olarak da bilinen huzursuz bağırsak sendromu, kalın bağırsağı etkileyen bir sindirim sistemi hastalığı. Acıbadem Fulya Hastanesi Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Oya Yönal huzursuz bağırsak sendromu belirtileri, nedenleri, risk faktörleri, teşhisi, tedavisine dair merak edilenleri anlattı. 

Huzursuz bağırsak sendromu nedir?

İrritabl bağırsak sendromu (İBS veya spastik kolon) halk arasında huzursuz bağırsak sendromu olarak da bilinen, organik bir lezyon olmaksızın karın ağrısı veya karında rahatsızlık hissi, şişkinlik ile birlikte dışkılama değişikliklerinin ön planda olduğu semptomlar topluluğudur.

İshal veya kabızlık baskın bulgular olmakla birlikte bazı hastalarda  dönüşümlü olarak ishal ve kabızlık atakları olabilir.

Huzursuz bağırsak sendromu neden olur?

İBS’nun nedeni bilinmemekle birlikte bazı faktörlerin hastalığın ortaya çıkmasında riski artırdığı bilinmektedir. Bağırsağın motilite  bozuklukları,visseral aşırı duyarlılık, geçmişte geçirilen bağırsak infeksiyonları , bağırsak geçirgenliğinde artış ,beyin bağırsak sinyal iletimindeki değişiklikler , bağırsakta yaşayan bakterilerin dengesindeki bozulmalar ve psikolojik nedenler İBS’e neden olan faktörler arasında yer almaktadır.

Huzursuz bağırsak sendromu belirtileri nelerdir?

 1-    Dışkılama bozuklukları, bazen ishal, bazen kabızlık, bazen ikisi birden görülebilir. Taneli, küçük küçük dışkılama sık rastlanan bir bulgudur.

2-    Mukuslu dışkılama,

3-    Karında şişkinlik, rahatsızlık hissi, gaz, tokluk hissi, karında guruldama, yellenme

4-    Tam lokalize edilemeyen dışkılama ile geçen ya da hafifleyen karın ağrısı

5-    Dışkılama ile rektumun tam boşalmaması hissi

6-    Eşlik edebilen diğer bulgular: Reflü, genitoüriner bulgular, fibromiyalji, baş ağrısı, uykusuzluk, depresyon, anksiyete.

Huzursuz bağırsak sendromunu tetikleyen faktörler nelerdir?

Enfeksiyon, gıda intoleransı, yeterli oranda lif içermeyen beslenme şekilleri, stres, antibiyotik, antiasit ve ağrı kesici gibi ilaçlar, alkol ve sigara tüketimi ,beslenme düzenindeki ani değişiklikler ,kadınlarda hormonlar huzursuz bağırsak sendromununu tetkikleyen faktörler arasında yer alır

Huzursuz bağırsak sendromu için risk faktörleri nelerdir?

Gençlerde daha sıktır,50 yaş altı bireylerde görülme sıklığı 50 yaş üstüne göre daha fazladır. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür. Ailede huzursuz bağırsak sendromu olanlarda daha sık rastlanır. Anksiyete, depresyon gibi ruhsal sağlık problemi olanlarda daha fazla rastlanır

Huzursuz bağırsak sendromu tanısı nasıl konur?

Son 6 ayda en az 3 ay boyunca devam edenen az haftanın bir günü tekrarlayan karında ağrı veya şişkinlik ( karında huzursuzluk hissi ) ile birlikte aşağıdaki belirtilerden en az 2’sinin olması :

1-    Dışkılama ile rahatlama

2-    Dışkılama sıklığında değişme

3-    Dışkılama şeklinde-kıvamında değişme

 İBS tanısı  yukarıdaki tanı kriterlerine uyan  hastalarda  ancak organik hastalıkların olmadığının gösterilmesi ile konulabilir.

Ne zaman doktora görünmeli?

Belirtilerin yakın zamanda başlaması, hızla ciddileşmesi ,hastalığın 50 yaşından sonra başlaması durumunda gastroenteroloji uzmanına başvurulması gerekmektedir. Hastalığın 50 yaşından sonra başlaması, semptomların yeni başlamış olması, makattan kanama, gece semptomları( uykudan uyandıran karın ağrısı, ishal vs), hızlı kilo kaybı, ateş, kusma, batında hafif hassasiyet dışında objektif fizik muayene bulgularının varlığı, laboratuvar testlerinde anormallikler ( Kansızlık, sedimantasyon yüksekliği, dışkıda kan varlığı, fekal kalpoprotektin yüksekliği vs ),ailede inflamatuar bağırsak hastalığı veya kolon kanseri olması alarm bulgularıdır ve hastanın değerlendirilmesinde ileri tetkikler gerekir. Bu hastalarda ileri tetkik olarak gastroskopi, kolonoskopi, abdominal BT, gaita incelemesi gibi yöntemler uygulanabilir.

Huzursuz bağırsak sendromu tedavisi nasıl yapılır?

• Hastaya İBS’nin  uzun süre belki de ömür boyu sürebilecek bir hastalık olduğunu,  dönem dönem psikolojik faktörler ve yaşantımızda olan önemli değişikliklerin ( iş değişimi, seyahat, evlilik, boşanma, yakın birini kaybetme gibi ) hastalık belirtilerini alevlendirebileceğini ancak İBS’nin hiçbir zaman kanserleşmeyeceği, ölüme yol açmayacağı anlatılmadır. Bu aşamada hekim hasta ilişkisi ve  hastanın hekime olan güveni çok önemlidir.
• Hafif semptomu olanlara öncelikle doğru beslenme düzeni oluşturmak, bol su tüketmek, düzenli egzersiz,mümkün olduğunca stresten uzak kalmak gibi yaşam tarzında değişiklikler yaparak belirtileri azaltabiliriz. Kabızlığı olanlarda psyllium etkili olabilir. Stres, anksiyete bazı hastalarda şikayetleri artırabilir. Psikoterapi , davranış tedavisi , meditasyon, günlük eksersiz gibi etkinlikler tedavide önerilmektedir.
• Yaşam tarzı değişikliklerine cevap vermeyen hafif-orta semptomu olanlarda veya yaşam kalitesini bozan orta-ciddi semptomu olanlarda ilaç tedavisi önerilir.
• İlaç tedavisi hastalığı tamamen tedavi etmez ancak hastalığın belirtilerini tedavi ederek  hastada rahatlamaya yardımcı olur .
• İshal şikayeti ön planda olan  hastalarda loperamid kullanılabilir. 2 hafta rifaximin tedavisi verilebilir.
• Kabızlık yakınması ön planda olan psylliuma yanıtsız hastalara osmotik laksatifler önerilir. Osmotik laksatife yanıtsız hastalara lubiprostone veya linaclotide önerilir.
• Karın ağrısı ön planda olan hastalarda antikolinerjik ilaçlar, mebeverin, trimebutin  ve alverinden yararlanılabilir. Bu ilaçlara etkisiz hastalarda trisiklik antidepresan ilaçlar kullanılabilir.
• Hem depresyonu hem de İBS semptomları olan hastalara SSRI grubu antidepresan tedavi verilebilir .
• Probiotikler  kullanılabilir.

Huzursuz bağırsak sendromuna ne iyi gelir?

Doğru beslenme düzeni oluşturmak, bol su tüketmek ,düzenli egzersiz, mümkün olduğunca stresten uzak kalmak gibi yaşam tarzında değişiklikler huzursuz bağırsak sendromuna iyi gelir. Yiyecekleri yavaş yavaş uzun süre çiğneyerek yemek gaz şikayetine iyi gelir. Meyve, sebze, kepekli tahıllar, baklagiller kabızlığa iyi gelir.

Huzursuz bağırsak sendromu diyeti nasıl yapılır?

Hastalara sıkı bir diyet önerilmemektedir. Ancak hastalık belirtilerini artırabilecek besinler var ise kısıtlanmalıdır. Laktoz intoleransı olduğu düşünülen hastalarda 2 hafta süt ve süt ürünleri kısıtlanmalıdır. Eğer şikayetler gerilerse  süt ve süt ürünleri kısıtlanmalıdır, eğer hasta fayda görmezse  süt ve süt ürünlerinin kısıtlanmasına gerek yoktur. Gaz şikayeti fazla olan hastalara karnabahar, brokoli ,lahana ve baklagillerin azaltılması uygun olur. Kabızlık yakınması olan hastalara lifli gıdalar, posalı besinler ve bol su ( 2litre) tüketimi önerilmelidir. İshal yakınması olanlarda sorbitol, fruktoz içeren diyet reçelleri , diyet kola yasaklanmalıdır. Yağlı ve baharatlı gıdalar, karbonatlı içecek ve tatlandırıcılar, alkol ve kafein tüketimi azaltılmalıdır.

Uygulanan diyet tavsiyeleri yeterli olmazsa FODMAP diyetine başvurulur. Bir uzman kontrolünde uygulanan düşük FODMAP diyeti, huzursuz bağırsak sendromu semptomlarını azaltmada yardımcı olur. 

FODMAP diyetinde; laktoz (süt ve süt ürünleri) fruktoz (meyveler ve yüksek fruktoz içeren mısır şurubu) galaktan (baklagiller), fruktan (buğday, çavdar, soğan, sarımsak) ve poliol (kayısı, şeftali, kiraz, avokado) içeren besinlerin tüketimi kısıtlanmaktadır

Barsak bakterileri tarafından Fermente edilebilen OligoDiMonosAkkarid ve Poliyollerin diyetten uzaklaştırılması düşük FODMAP diyeti olarak tanımlanır.

O ligosakkaridleri içeren gıdalar; Buğday, arpa, çavdar, soğan,  pırasa, sarımsak, enginar, pancar, rezene, bezelye, hindiba, fıstık, kaju, mercimek, nohut

D isakkaridleri içeren gıdalar; Süt, dondurma, yoğurt, krema

M onosakkaridleri içeren gıdalar: Elma, mango, bal, yüksek fruktoz içeren mısır şurubu, armut, karpuz, kuşkonmaz

P oliyolleri içeren gıdalar: Elma, armut, nektarin, karpuz, mantar, tatlandırıcılı sakızlar, kayısı, şeftali, karnıbahar, erik diyetten çıkarılır.

Güncel SağlıkErken Teşhis Gerçekten Hayat Kurtarır: Kolon Kanseri