İdrarda koku neden olur? İdrar kokusunu azaltmak için neler yapılmalıdır?

İdrar, insanlarda ve birçok hayvanda böbreklerde kanın süzülmesiyle oluşan biyolojik bir sıvıdır. İçeriği, metabolik süreçlerin denge-durumunu korumak için beden dışına atılan birleşenlerden oluşur ve genellikle hafif bir amonyak kokusu vardır. İdrar yoğunlaştıkça daha çok amonyak ve daha az su içerir, bu da kokuya neden olur.

Yeterli sıvı alındığında ve mesane düzenli olarak boşaltıldığında idrarın kokusu belirgin değildir.  Sabahları idrarın daha güçlü bir kokuya sahip olması genellikle normaldir. Ancak birçok nedene bağlı olarak idrarın yoğun ve alışık olmadığımız kokuları bulunabilir. Amonyak kokusu yanında tatlı, balık ya da alkol gibi de kokabilir. İdrar kokusundaki değişiklikler çoğunlukla geçicidir ve az su içmeye, bazı besinlere, vitaminlere ve ilaçlara bağlı olabilir. Ancak bazen nedeni altta yatan ciddi bir hastalık da olabilir.

 İdrarda yoğun koku oluşmasının nedenleri:

• Yeterince sıvı almamak ve vücuttaki su kaybı idrarda yoğun bir kokuya yol açabilir. İdrar yoğunlaşır, rengi koyulaşır ve kokusuna yansır.
• Besinler, örneğin baharatlı yiyecekler genellikle idrarın daha yoğun kokmasına neden olabilir. Ayrıca, normalden fazla alınan kahve, kuşkonmaz, soğan ve sarımsak idrarda keskin koku bırakan kimyasal bileşikler oluşturabilir.
• İlaçlar: Sulfonamid grubundan bazı antibiyotikler, bazı vitaminler örneğin yüksek doz B vitaminleri, bazı diyabet ilaçları alındığında idrarda koku oluşabilir.
• Gebelik: Birçok kadın gebelik ilerledikçe idrarın kokusunda değişiklik olduğunu fark eder, bunun sebebi bazen idrar yolu enfeksiyonuna bağlı olabilir.
• İdrar yolu enfeksiyonları, sistit ve vajina enfeksiyonları idrarın kötü kokmasına yol açar.  Beraberinde idrarda yanma, ağrı ve sık idrara çıkma yakınması olabilir. İdrarın rengi bulanıklaşır. Böbrek enfeksiyonları ve böbrek taşları oluştuğunda da idrarda kimyasal maddeler oluşabilir ve bunlar koku yapabilir.
• Metabolik hastalıklar: Diyabet hastalarının idrarında da zaman zaman koku oluşabilir. Kontrol altında olmayan diyabet hastalığında idrarda biriken şeker ve ketonlara bağlı olarak  koku ortaya çıkar.
• Akut karaciğer yetersizliği, yağlı karaciğer hastalığı gibi hastalıklarda idrarda toksin birikmesine bağlı olarak kötü koku oluşur.
• Bağırsak ve mesane arasında fistül oluştuğunda, bağırsak  içeriğinin mesaneye karışması sonucu kötü koku oluşur. Ayrıca bazı kanser türleri ve radyasyon tedavisi fistül oluşumuna ve idrarda kokuya yol açabilir. 
• Genetik faktörler: Bazı insanlarda belirli gıdaların metabolize edilmesine bağlı olarak idrar farklı kokabilir. Ayrıca genetik bir hastalık olan ardıç ağacı şurubu idrar hastalığı, fenilketonüri de koku yapabilir.

İdrar kokusunu azaltmak için neler yapılmalıdır?

• Yeterli miktarda su içilmesi idrarın yoğunluğunun ve kokusunun azalmasına  yardımcı olur, genellikle günde 8-10 bardak su içmek önemlidir.
• Kahve alkol tüketimini azaltmak, ayrıca keskin kokulu sarımsak, soğan, kuşkonmaz tüketimini sınırlamak, protein alımını azaltmak idrar kokusunun azalmasına yardımcı olur.
• İdrar kokusunu etkileyen bazı ilaç ve vitaminlerin kesilmesi de kokunun azalmasını sağlayabilir.
• İdrar yolu enfeksiyonlarını önlemek için hijyene dikkat etmek,  düzenli doktor kontrolü  yaptırmak  önem taşır.

Ne zaman hekime başvurulmalıdır?

İdrar kokusunu azaltmak için bu önlemler yeterli olmuyorsa, sürekli ve anormal idrar kokusu varsa, ayrıca, beraberinde idrarda kan, karın ağrısı, ateş, sık idrara çıkma, yanma, halsizlik, yorgunluk, çok su içme, ateş gibi belirtiler varsa, tıbbi değerlendirme gerekir;   altta yatan sağlık sorununa erken dönemde tanı konmalıdır ve tedavisi yapılmalıdır.

İdrar yolu enfeksiyonları saptandığında, bol sıvı almanın yanında doktorun önerisi ile antibiyotik tedavisine başlanmalıdır. Diyabet, karaciğer ve böbrek hastalıkları gibi hastalıklarda ek testler yapılarak gerekli tedavi uygulanmalıdır.