Kansızlık belirtileri nelerdir? Nelere yol açar, neden olur?

Birçok kansızlık çeşidi olmasıyla birlikte vücudu oldukça halsiz düşüren kansızlık nedenleri hastalar tarafından en çok merak edilenlerin başında geliyor. Peki, kansızlığa karşı nasıl önlemler almak gerekir? Tedavisi kolay mıdır? İstanbul Florence Nightingale Hastanesi’nden İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Ferda Çelik kansızlık hastalığı hakkında detaylı bilgiler verdi.

KANSIZLIK NASIL BİR HASTALIKTIR?

Kana rengini veren ve oksijenin hücrelere taşınmasını sağlayan proteine hemoglobin deniyor. Hemoglobin, kanda kırmızı kan hücreleri tarafından taşınır. Kansızlık, kanda yeterince kırmızı kan hücresi veya hemoglobin olmadığında veya yapılarında anormallik olduğunda ortaya çıkan bir durumdur. Hemoglobinin yaş ve cinsiyet göre belirlenen normal değerin altında olmasına kansızlık deniyor.

KANSIZLIK ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Kansızlık hastalığının; demir eksikliği kansızlığı, vitamin eksikliğine bağlı kansızlık, kronik hastalığa bağlı kansızlık, aplastik kansızlık, kemik iliği hastalığına bağlı kansızlık, hemolitik kansızlık, orak hücre kansızlığı, kronik kurşun zehirlenmesine bağlı kansızlık gibi birçok tipi bulunmaktadır.

KANSIZLIK BELİRTİLERİ

• Halsizlik
• Güçsüzlük
• Baş ağrısı
• Egzersiz yaparken yorgunluk hissi ve nefes darlığı
• Baş dönmesi
• Çarpıntı
• Tırnaklarda kırılma
• Saç dökülmesi
• Huzursuz bacak sendromu

B12 vitamini kansızlığa davetiye çıkartıyor

Beslenme hikâyesinde kırmızı et, süt, deniz ürünleri tüketimi ve vejetaryen beslenme olan kişilerde, beslenmesi kötü olan yaşlılarda, mide bağırsak ameliyatı olan kişilerde, emilimi bozulmuş kişilerde, mide ilaçlarının ve bazı ilaçların uzun süre kullanımı olan kişilerde görülebilir. Elde ayakta uyuşmalar, karıncalanma, kol-bacakta hissizlik, bilinç değişikliği, dengesiz yürüme, yaşlılarda açıklanamayan psikiyatrik bozukluklar, demans bulguları gibi nörolojik belirti ve bulgular varsa şüphelenilir. Bu kansızlıkta dildeki kabarcıkların kaybolması ile düz, parlak kırmızı dil saptanabilir.

Halsizliğinizin sebebi kansızlık olabilir

Folik asit eksikliğine bağlı kansızlık; gebelikte, alkol tüketiminde, bazı ilaç kullanımlarında görülebilir. Bu durumda halsizlik, yorgunluk, ağız yaraları gibi şikâyetler olabilir. Hastanın testlerinin yapılıp eksikse yerine koymak gerekir.

Altta yatan kronik bir hastalık varsa tedavi şart 

Kansızlığın sebeplerinden biri de kronik hastalıklardır. Kanser, böbrek hastalığı, kalp hastalıkları, diyabet gibi kronik hastalıklarda görülen kansızlıktır. Altta yatan hastalığın tedavi edilmesi gerekir.

KANSIZLIK NEDEN OLUR?

Toplumda en sık demir eksikliğinden kaynaklı kansızlık görülmektedir. Bu da genellikle gelişme çağı çocukları, adet gören kadınlar ve gebelerde görülür. Demir eksikliği durumunda hemoglobin üretilemez ve kansızlık meydana gelir.

Uzm. Dr. Çelik, demir eksikliğinden kaynaklanan kansızlık sebepleri şöyle sıraladı:

1-Alım eksikliği

Yetersiz beslenme, hayvansal gıdalardan fakir bir diyet yapma, vejetaryen ve vegan beslenme, bazı mide ilaçlarını sık kullanma, mide bağırsak emiliminin bozulması ile ortaya çıkabilir.

2-Kan kayıpları

Belirgin veya hafif kan kayıpları nedeniyle olabilir. Yoğun düzensiz adet kanamaları, ağızdan veya balgamda kan saptanması, idrarda kanama, büyük abdestte kanama, gebelik ve doğumda kan kaybetme, mide veya bağırsakta fark edilmeyen kanamalar, gastrit, ülser ile oluşan kanamalarla kan kayıpları oluşabilir.

3. Azalmış demir emilimi

 Mide küçültme ameliyatları sonrasında,  atrofik gastrit hastalarda, midede bakteri enfeksiyonu olanlarda görülebilmektedir. Böyle durumlarda hastanın diyeti, toprak yeme öyküsü, aspirin ve ağrı kesici ilaç kullanımı, ailede demir eksikliğine bağlı kansızlığının olup olmaması, kan bağışlama öyküsü sorgulanmalıdır. Hastada demir eksikliğine bağlı kansızlık varsa ve kan kaybının nereden olduğu bulunamıyorsa uygun hastalarda çölyak testleri yapılmalı, dışkıda gizli kan bakılmalı, gerekirse kolonoskopi ve endoskopi ile kanama nedeni araştırılmalıdır.

KANSIZLIK TEDAVİSİ NASIL OLUR?

Bu hastalığın tedavisinde, hastanın durumuna göre bireysel tedaviler uygulanır. Tedavide hemoglobin düzeyi normalleştirip demir depoları yerine koyulur. Demir eksikliği tedavisinde oral tedaviler de vardır. İlaç tedavisinde, demirin emilimi mide boşken veya yemekten 1,5-2 saat sonra alındığında artacaktır. Asitli meyve suları veya C vitamini emilimi artırırken, diğer multivitaminler, kalsiyum ve antiasitler emilimini azaltırlar. Demir hapları bulantı, kusma, hazımsızlık, kabızlık, ishal veya koyu renk dışkıya neden olabilir.  Bu yan etkileri azaltmak için düşük dozla başlayıp sonra artırmak faydalı olacaktır. Hemoglobin normalleştikten sonra demir depolarını doldurmak için 3 ay daha demir tedavisine devam edilmelidir. Hastanın ağızdan alınan demir ilacına tahammülü yoksa ve kansızlık derinse, hemoglobin değeri çok düşükse, mide ve bağırsakta demir emilimi bozuksa, diyaliz hastası ise damar yolu ile demir tedavisi önerilebilir. Belirtiler hızla düzeldiği halde tek doz yeterli olmayacaktır. Belirtiler tamamen ortadan kalktığında oral doza geçilebilir. İdame doza geçildiğinde ayda bir ve 2-3 ayda bir olacak şekilde ilaç tedavisi uygulamak yeterlidir. Bu ilaç hem damar yolu hem de oral tedavide kullanılır.

Diğer kansızlık tiplerinin tedavisinde ise altta yatan nedenlere bağlı olarak farklı tedavi yaklaşımları gerekebilir. Kansızlık hastalığının tipine göre hastaya, bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç tedavisi, folik asit takviyesi, dalağın çıkarılması, kemik iliği nakli, kan transfüzyonu gibi tedaviler uygulanabilir.

KANSIZLIĞA KARŞI ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER

1-Adetleri yoğun olan kadınların altta yatan hastalığı tedavi edilerek adetler düzenli hale getirilmelidir.

2-Kansızlığa neden olan ilaçlar kesilmelidir.

3-Kanama yapan hemoroid, mide bağırsak kanamaları gibi hastalıklar tedavi edilmelidir.

4-Öğünlerde hayvansal gıdalarla birlikte C vitamini içeren salatalar ve meyvelere yer vermek gerekir.

5-Çay kahve miktarı sınırlandırılmalıdır.

6-Demir ihtiyacının arttığı gebelik, emzirme ve çocukluk dönemlerinde mutlaka dışarıdan demir takviyesi yapılmalıdır.

7-Kişi vegan veya vejetaryen ise tahlillerini belirli aralıklarla yaptırıp takviye ürün almalıdır.

Kansızlık hastalığı varsa beslenme tarzınızı düzenleyin

Kansızlık hastalığında beslenmede dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Kırmızı et, tavuk, hindi, balık, yumurta, tofu, kuru baklagiller, fındık, ceviz, badem, ıspanak, brokoli gibi yeşil sebzeler ve taze meyveler demir açısından zengin besinlerdir. Yeşil yapraklı sebzeler, sakatat, baklagiller, yağlı tohumlar ve tahıllar folik asit bakımından; hayvansal ürünlerden et, yumurta, balık, süt ve süt ürünleri B12 açısından zengindir. Gıdaların besin değerini kaybetmemesi için yüksek ısıya maruz kalmaması gerekmektedir. Vejetaryen veya vegan beslenme tarzını benimsemiş kişiler belli aralıklarla tahlillerini yaptırıp mutlaka takviye ürün almalıdırlar. Folik asitin etkin olması ve demirin daha iyi emilimi için C vitamini alımı çok önemlidir. Yeterli C vitamini dozu bağışıklık sistemini güçlendirir ve aynı zamanda demirin emiliminde yardımcı olur.