Mobbing nedir? Mobbing örnekleri, türleri, belirtileri, cezası nelerdir?

Mobbing kavramı etik kurallarına ve ahlaka aykırı yıldırma politikası olarak biliniyor. Peki, mobbing nedir? Mobbing örnekleri, türleri, belirtileri, cezası nelerdir? Psikiyatri Uzmanı Uzm. Dr. Tuba Erdoğan mobbing hakkında merak edilenleri cevapladı..

24 Aralık 2021

Duygusal bir saldırı, bir veya birkaç kişi tarafından diğer bir kişiye yönelik düşmanca ve ahlak dışı yöntemlerle sistematik bir biçimde uygulanan psikolojik bir terör olarak adlandırılan mobbing konusunu ele aldık. Mobbing kavramı nedir, örnekleri, belirtileri ve türleri nelerdir? Mobbingi kimler uygular? Kaç aşaması vardır? Tüm bu sorular ışığında Psikiyatri Uzmanı Uzm. Dr. Tuba Erdoğan mobbing kavramını anlatıyor.

Mobbing (psikolojik taciz) nedir?

Öncelikle mobbing nedir? Erdoğan bu soruyu şöyle yanıtlıyor: Mobbing kavramı, ilk olarak 1980’li yıllarda iş hayatındaki baskı, şiddet ve yıldırma hareketlerini tanımlamak için kullanılmıştır. Kelime anlamı ise, psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, rahatsız etmek veya sıkıntı vermek anlamlarına gelir. Günlük yaşantımızda psikolojik taciz, duygusal taciz, iş yerinde zorbalık, yıldırma terimlerinin sıklıkla kullanıldığını gözlemlemekteyiz.

Mobbing tanımının açıklaması ise “Duygusal bir saldırı, bir veya birkaç kişi tarafından diğer bir kişiye yönelik olarak düşmanca ve ahlak dışı yöntemlerle sistematik bir biçimde uygulanan psikolojik bir terör” olarak tanımlamıştır. Özellikle hiyerarşik yapılanmış ve kontrolün zayıf olduğu gruplarda, gücü elinde bulunduran kişinin ya da grubun, diğerlerine psikolojik yollardan, uzun süreli olmak üzere sistematik baskı uygulaması mobbing olarak tanımlanır.

Burada özellikle dikkat edilmesi gereken bu davranışın, kaynağı olan bir olaya değil, bir kişiye odaklanmış olması, kasten uygulanıyor olması, uzun süreli devam ediyor olması, çalışanı yıldırıp uzaklaştırmayı niyet ediyor olması ve mağdurun kişiliğinde, mesleki durumunda veya sağlığında zarar ortaya çıkması gerektiğidir.

Örneğin;

Haksız yere suçlamalar
Asılsız söylentiler yoluyla saygınlığını zedeleme
Küçük düşürme
Yok sayma
Görmezden gelme ve doğrudan veya dolaylı şiddet uygulayarak
Bir kişiyi işi bırakmaya zorlama amaçlı kötü niyetli girişimler sayılabilir.

İnsanın biyolojik, psikolojik ve sosyal bir varlık olduğunu düşündüğümüzde, sosyal alandaki bu tarz bir etkilenmenin kişi üzerinde birçok olumsuz etkisi olabileceği de kaçınılmaz bir gerçektir. Ancak gerek kavramsal olarak, gerekse nasıl önlem alınılabilir konusunda toplumda henüz yeterince bilinmemektedir.

Kimler mobbing uygular?

Peki, en çok kimler mobbing uygular? Erdoğan bu soruya da şu yanıtı veriyor: Yapılan çalışmalar bize, hangi bireylerde daha sık mobbing görüldüğüne dair bazı kişilik özellikleri sıralamaktadır. Ancak net bir sebep –sonuç ilişkisi verememektedir. Sonuçlar, mobbing uygulayıcılarının daha mükemmelliyetçi, empati yeteneğinden daha yoksun, narsistik veya antisosyal kişilik özelliklerinin daha fazla oranda olduğunu göstermektedir.

Bunun yanında psikolojik tacizcilere maruz kalan kişilerin, daha çekingen kişilik özellikleri olduğu, hayır demekten zorlandığı, kendini ifade etmekte güçlük çektiği dikkat çekmektedir.

Mobbing türleri nelerdir?

Psikiyatri Uzmanı Uzm. Dr. Tuba Erdoğan mobbing türlerini şöyle anlatıyor: Mobbing davranışını, yalnızca üstlerin altlarına uyguladığı bir yıldırma olarak düşünmememiz gerekir. Bunun sebebi ise birçok yönlü mobbing türleri olabildiğidir. 3 çeşit mobbing türü tanımlanmıştır.

Düşey Mobbing: Üst konumda yer alanların, astlarına yönelik olarak gerçekleştirdikleri psikolojik taciz vakalardır.
Yatay Mobbing: Mobbing uygulayan ve mağdur, benzer görevlerde ve benzer olanaklara sahip, aynı konumdaki iş arkadaşlarıdır.
Dikey Mobbing: Çalışanın yöneticiye psikolojik şiddet uygulamasıdır.

Mobbing aşamaları ve belirtileri nelerdir?

Erdoğan'ın mobbing aşamaları ve belirtilerine ilişkin verdiği bilgiler ise şöyle: "Mobbing aşamaları ülke ve kültürlere göre farklılıklar göstermektedir. Ancak genel anlamda seyirleri benzerlikler göstermektedir.

1.Aşama: Bu aşamada mobbinge uğrayan kişi belirlenmiş ve kendisine doğru bir yönelim olmuştur. Amaç rakibi köreltmek ve yıldırmaktır. Tartışmalar iş boyutundan çıkarak özel meselelere taşınmıştır.
2.Aşama: Bu aşamada  kurban kendisine ne olup bittiğini ve iş arkadaşlarının değişik davranışlarının nedenlerini merek etmeye başlamıştır.
3. Aşama: Kurban, iştahsızlık veya yalnız kaldığında aşırı iştah gibi bazı sağlık problemlerinin olduğunu fark eder.
4.Aşama: Bu aşamada yönetim de kurbanın aleyhine tavır almıştır. Performans değerlendirmeleri adil yapılmamaktadır.
5.Aşama: Böyle bir durum karşısında kurban herkesi ve her şeyi kendisinin karşısında bulur ve olayların kaynağının kendisi olabileceğini veya adaletsizlik yaşadığını düşünür ve umutsuzluğa kapılır.
6.Aşama: Bu evre mobbingin son safhasıdır. İşten ayrılma, kurbanın kovulması, istifa etmesi veya ettirilmesi, erken emekliliğe zorlanması ya da daha büyük travmatik olaylarla sonuçlanabilir."

Erdoğan'ın mobbingle ilgili paylaştığı diğer bilgiler ise şöyle:

Mobbing nasıl ispatlanabilir?

Mobbing ispatı görece zor bir durumdur. Ancak mobbing mağduru olduğunu düşünen kişilerin gerekli hukuki haklarını öğrenip bazı önlemler alması önerilmektedir. Bu bağlamda önerilenler; kendini suçlamamak, rahatsız olunan durumu geciktirmeden söylemek ve başkalarıyla paylaşmak, olayları sakin ve mantıklı değerlendirip, bu durumla başa çıkmaya çalışmak, iş yerindeki görevler konusunda kurallara uygun davranmak, her şeyi dosyalamak, not etmek, anlamsız emir veya görev alındığında bunu yazılı olarak istemek ve kaydetmek, diğer çalışanlarla iyi ilişkiler kurmaya çalışmak ve eğer fiziksel veya ruhsal sağlığı olumsuz etkiliyorsa bir uzmandan yardım almak şeklinde sıralanabilir.

Mobbingin cezası var mıdır?

Mobbinge maruz kaldığını düşünen çalışan; iş sözleşmesini haklı nedene dayanarak feshedebilme, Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu’na göre tazminat isteme, şartları sağladığı takdirde ayrımcılık tazminatı isteyebilme ve mobbing yapan yöneticiyi dava edebilme ve manevi tazminat talebinde bulunmak gibi hukuksal haklara sahip olmaktadır.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR