Narkolepsi nedir, belirtileri neler? Narkolepsi tedavisi nasıl olur? 8 soruda narkolepsi

Uyku bozukluğu olarak bilinen narkolepsi,  kişinin gün boyunca ani veya beklenmedik şekilde uykuya dalmasına veya uyku ataklarına yol açabiliyor. Pendik Medipol Üniversitesi Hastanesi Nöroloji Bölümü'nden Doktor Öğretim Üyesi Burçak Ekinci Evci, narkolepsi belirtileri, teşhisi ve tedavisine dair merak edilenleri detaylıca anlattı.

Narkolepsi nedir?

Narkolepsi, ani kısa süreli derin uyku nöbetleri de dahil olmak üzere gündüzleri aşırı uyku hali yaratan kronik uyku bozukluğuna neden olan nörolojik bir hastalıktır. Narkolepsi uyku-uyanıklığın belirlenmesindeki kontrolün kaybolduğu bir bozukluktur.

Narkolepsi tipleri nelerdir?

Narkolepsi Tip 1 ve Tip 2 olarak 2’ye ayrılır

Narkolepsi tip 1 tanısı için :

En az 3 aydır devam eden gündüz saatlerinde durdurulamayan uyku atakları ve aşağıdakilerden en az biri olmalıdır:

• Katapleksi (Ani kas tonusu kaybı)
• Ortalama uyku latansı ≤ 8 dakika olması ve standart teknik ile yapılan çoklu uyku latans testinde 2 veya daha fazla REM ile başlayan uyku saptanması, gece uyku testinde  REM latansının 15 dakikadan kısa olması.
• Beyin omurilik sıvısı hipokretin konsantrasyonu ≤110 pg/mL veya normal insanlardaki ölçümün 1/3’ünden düşük olması.

Narkolepsi tip 2 ise Tip1’den katapleksinin olmaması ve beyin omurilik sıvısı hipokretin ölçümü yapılamaması veya beyin omurilik sıvısı hipokretin konsantrasyonu >110 pg/mL veya normal insanlardaki ölçümün 1/3’ünden yüksek olması ile ayrılır.

Narkolepsi belirtileri nelerdir?

• Olur olmaz yerlerde gelen uyku atakları
• Sürekli hissedilen yorgunluk
• Kol, bacak ya da gövdede kuvvet kaybı
• Karabasan olarak bilinen uyku felci (REM uykusu bozukluğu)
• Uykuya dalarken ya da uyanırken görülen halüsinasyon
• Bakışlarda donukluk
• Gündüz saatlerinde odaklanma ve uykulu olma sorunu

Narkolepsi neden olur?

Narkolepsinin nedeni, hipokretin adı verilen, görevlerinden biri de uyku-uyanıklık döngüsünü düzenlemek olan nörokimyasalın azalmasından kaynaklanmaktadır.

Narkolepsi kimlerde görülür?

 Ülkeler ve etnik gruplar arasında farklılık gösterse de narkolepsi prevalansı %0,03 ile %0,1 oranları arasında değiştiği bildirilmektedir. Erken çocukluk ve beşinci dekadda yaşlarda iki pik şeklinde bimodal dağılımı olduğu bilinmektedir

Özellikle tip 1 narkolepsinin genetik bir gösterge olan DQB1*0602, HLA DR15, HLA DQ6 pozitif kişilerde görülmektedir.

İnme, hipotalamik neoplazm (kranyofarengioma), hipotalamusu içine alan ADEM veya multipl skleroza sekonder semptomatik hipersomnilerde de BOS hipokretin düzeyi düşük çıkabilir. Çok nadir olarak Prader-Willi sendromu ve Niemann-Pick hastalığının C tipinde de (katapleksiye benzer epizodlarla birlikte) düşük BOS hipokretin düzeyleri bildirilmiştir. Bu hastalarda Narkolepsiye yatkınlık  görülebilir.

Narkolepsi çocuklarda görülür mü?

Başlangıç yaşı genellikle ergen ve genç erişkin çağ olmakla birlikte 3 ile 72 yaş arasında görülebilir. 

Narkolepsi teşhisi nasıl konulur?

Narkolepsi tanısı, hastalıkla uyumlu hikayesi olan hastalarda objektif uyku laboratuvar testlerinin yapılması ile konur. Polisomnografi (PSG) diğer uyku hastalıklarının tanısı için de kullanılır. Gece yapılan PSG’de kısa uyku latansı ve bozulmuş uyku kalitesi ile birlikte NREM evre 1’de artma ve NREM evre 3’de ise azalma görülür. REM uyku süresinde değişiklik olmaksızın toplam uyku zamanı azalmış olabilir. Tüm gece PSG ve sonraki gün ise çoklu uyku latans testi yapmak gereklidir. Çoklu uyku latans testi narkolepsi tanısı koymakta ve uykululuğu değerlendirmede standart objektif bir testtir ve incelemesinde uyku latansı tipik olarak 5 dakika veya 5 dakikanın altına inmiştir. Genellikle uykuya giriş REM uykusu ile olur.

Narkolepsi tedavisi nasıl yapılır?

İlaç dışı tedavide yapılması gerekenler yeterli uyku uyumak, iyi uyku hijyenini sağlamak ve programlanmış kısa gündüz uykuları uyumaktır. İlaç olarak uyaran özellikli ilaçlar seçilir. Metamfetamin, dekstroamfetamin ve metilfenidat çok etkilidir. Modafinil orta düzeyde, pemolin ise daha az etkilidir.  MAO-B inhibitörü olan selejilin diğer bir alternatif ilaçtır. Selejilin alan hastalarda hipertansif krize karşı tiramin alımı düşük tutulmalıdır. Narkolepsi ile katapleksisi olan hastalarda kullanılan ilaçlar diğer semptomları da (uyku paralizisi, hipnogojik halüsinasyonları) baskılar. Tedavide etkili diğer ilaçlar trisiklik antidepresanlar (protriptilin, klomipramin, imipramin), selektif serotonin gerialım inhibitörü (fluoksetin), selektif olmayan  serotonin gerialım inhibitörü (venlaflaksin)  ve sodyum oksibat’tır. Tedavi etkinliği Epworth uyku skalası ile değerlendirilir.

SağlıkSürekli uyku hali neden olur, hangi hastalıkların belirtisidir?