Obezite nedir, belirtileri neler? Obezite cerrahisi kimlere uygulanır? A'dan Z'ye obezite hakkında merak edilenler

Obezite (aşırı şişmanlık); Dünya Sağlık Örgütü’nün, “Yağ dokularında sağlığı bozacak ölçüde anormal veya aşırı miktarda yağ birikmesi” olarak tanımladığı bir hastalıktır. Obezite tek başına ciddi bir sağlık sorunu olmakla birlikte birçok hastalık açısından da risk oluşturuyor. Peki obezite belirtileri neler? Obezite cerrahisi kimlere uygulanır? Obeziteyi önlemek için neler yapılabilir? Medipol Üniversitesi Çamlıca Hastanesi  Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümün'nden Uzm. Dr. Adnan Yay obezite hakkında merak edilenleri anlattı. 

OBEZİTE NEDİR?

Obezite, yüksek enerji alımına sekonder olarak vücutta aşırı yağ birikimi ile gelişen sağlığı olumsuz etkileyen kompleks ve multifaktöriyel bir hastalıktır. Obezite, günümüzde önlenebilir ölümlerin sigaradan sonra gelen ikinci en önemli nedenidir. Obezite, hemen hemen tüm toplumlarda çok yaygın görülen bir sağlık sorunudur. Küresel Hastalık Yükü (Global Burden of Disease: GBD) Obezite İşbirliği Grubu’nun 2015 yılı raporuna göre, dünyada obez nüfus 711,4 milyona (107,7 milyon çocuk ve 603,7 milyon yetişkin) ulaşmıştır. DSÖ tahminlerine göre, 2016 yılında dünya genelinde, yetişkinlerin %39’u fazla kilolu ve %13’ü obezdir.

OBEZİTE BELİRTİLERİ NELERDİR?

Obezite ile beraber vücutta aşırı yağ birikimi nedeni ile özellikle abdominal yağlanma belirginleşir. Böylelikle bel çevresinde belirginleşme, genişleme ortaya çıkar. Obezite nedeni ile oluşan fazla kilolar obezitenin görsel sorunlarının yanı sıra birtakım sağlık sorunlarını da beraberinde getirir. Bunların en önemlisi kardiyo-metabolik problemlerdir. Ama bunun dışında obezite terleme, çabuk yorulma, nefes darlığı, sırt ve eklem ağrısı, horlama-uyku apnesi, psikolojik sorunlar ve benlik saygısında azalmaya neden olabilir.

OBEZİTE NEDENLERİ VE RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

Obezitenin en temel nedeni besinlerle birlikte vücuda alınan enerjinin bazal metabolizma ve fiziksel aktivitelerle birlikte harcanan enerjiden fazla olması ve buna bağlı olarak artan enerjinin yağ şeklinde depolanmasıdır. Bu durum gereksinimin üzerinde enerji alımının belirli bir süre boyunca devam etmesi ile oluşur. Ayrıca; yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, sosyo-kültürel etmenler, gelir durumu, hormonal ve metabolik bozukluklar, genetik, psikolojik nedenler, sık aralıklarla çok düşük enerjili diyetler uygulama, sigara ve alkol kullanma alışkanlığı, kullanılan bazı ilaçlar (antidepresanlar vb.), doğum sayısı ve sık doğum aralığı, anne sütünün yetersiz alınması gibi nedenler ve risk faktörleri de obezite görülme sıklığını arttırmaktadır.

OBEZİTE DERECESİ NASIL BELİRLENİR?

Obezite değerlendirilmesinde klinik pratikte en çok vücut kitle indeksi ölçümü ile değerlendirilmesi yapılmaktadır. Vücut kitle indeksi; vücut ağırlığının (kg) boy uzunluğunun karesine (m²) bölünmesi ile hesaplanmaktadır. 18 yaş üstü yetişkinlerde VKİ(Vücut Kitle İndeksi) 30 kg/m2 üstünde olanlar obez olarak tanımlanmaktadır. VKİ 25 ile 29,9 kg/m2 olanlar ise fazla kilolu, bir diğer deyiş ile pre-obez olarak tanımlanmaktadır. VKİ ölçümü yaygın kullanılsa da bazı kısıtlılıkları olması nedeni ile bunun dışında obezite derecelendirmesinde bel-boy oranı ve bel çevresi ölçümü de yapılması gerekmektedir.

OBEZİTE HANGİ HASTALIKLARA YOL AÇAR?

Obezite, insülin direnci – hiperinsülinemi, tip 2 diabetes mellitus (şeker hastalığı), hipertansiyon (yüksek tansiyon),koroner arter hastalığı, hiperlipidemi – hipertrigliseridemi (kan yağlarının yükselmesi), metabolik sendrom, safra kesesi hastalıkları, bazı kanser türleri (kadınlarda safra kesesi, endometriyum, yumurtalık ve meme kanserleri, erkeklerde ise kolon ve prostat kanserleri, osteoartrit, felç, uyku apnesi, karaciğer yağlanması, astım gibi hastalıklara neden olur. Ayrıca obezitesi olan bireylerde solunum zorluğu, gebelik komplikasyonları, menstruasyon düzensizlikleri, aşırı kıllanma, ameliyat risklerinin artması, ruhsal sorunlar (anoreksiya nevroza (yemek yememe) veya blumia nevroza (kusarak yediği besinlerden yararlanmama), binge eating (tıkınırcasına yeme),  gece yeme sendromu gibi ortaya çıkabilir veya bir şeyi daha fazla yiyerek psikolojik doyum sağlamaya çalışma), toplumsal uyumsuzluklar, özellikle sık aralıklarla ağırlık kaybetme ve kazanma sonucunda deri altı yağ dokusunun fazla olması nedeniyle deri enfeksiyonları, kasıklarda ve ayaklarda mantar enfeksiyonları, kas-iskelet sistemi problemleri daha sık görülür.

OBEZİTE İLAÇLA TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?

Obezitesi olan bireylerde öncelikle tıbbi beslenme tedavisi düzenlenmesi ve fiziksel aktivite arttırılması yönünde kişinin özelliklerine göre uygun bireyselleştirilmiş bir program hazırlanmalıdır. Bunun yanında özellikle yeme bozukluğu olanlarda bilişsel davranışçı terapiler uygulanabilir. Obezite tedavisinde kullanılan ilaçlar sınırlı olsa da her geçen gün yapılan araştırmalar neticesinde yeni ilaçlar geliştirilmektedir. Ancak günümüzde kullanılabilen; orlistat, liraglutid, lorkaserin, fentermin, dietilpropion, fentermin/topiramat, naltrekson/bupropion gibi ajanlar bulunmaktadır. Bu ilaçlar mutlaka bir endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları uzmanı tarafından yapılan değerlendirme neticesinde uygunsa başlanıp yakın takip altında kullanılmalıdır.

OBEZİTE CERRAHİSİ NEDİR VE HANGİ HASTALARA UYGULANIR?

Obezite hastalığını tedavi etmek için hastaların sindirim sistemlerine yönelik olarak cerrahi girişimde bulunulmasına obezite cerrahisi denilmektedir. Obezite cerrahisi; ideal kilonun en az %80 üzerinde olan veya Vücut Kitle İndeksi (VKİ) 40 kg/m2’nin üzerinde olanlara,VKİ 35-40 kg/m2 arasında olup eşlik eden hipertansiyon, diyabetes mellitus, uyku apnesi gibi hastalıkların bulunanlara uygulanır. Bunun yanı sıra hastaların 18-65 yaş arasında olması, obezitenin en az 3 yıldır var olması, Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilerek hormonal hastalıkların bulunmadığı ortaya konulmuş olmalıdır. Yine ilaç ve diyet tedavisine rağmen, en az 1 yıldır kilo verilememiş olması, hastanın kronik alkol ve ilaç bağımlısı olmaması gerekir. Hastanın uygulanacak cerrahi yöntemin önemini, olası risk ve ameliyattan sonra ortaya çıkabilecek istenmeyen durumları anlayabilecek psikososyal düzeyde olması, kabul edilebilir düzeyde ameliyat riskine sahip olması gerekmektedir. Hasta, cerrahi ekip ile uyum halinde ve fiziksel, psikolojik, sosyal veya ekonomik olarak uyum içinde tedavisini sürdürebilmelidir. Eğer bu kriterleri karşılıyorsa kişiye obezite cerrahisi uygulanabilir.

OBEZİTE CERRAHİSİ UYGULAMALARI NELERDİR?

Obezite ameliyatlarını genelde kısıtlayıcı uygulamalar, emilimin bozulmasına yönelik uygulamalar ya da her ikisinin kombinasyonu şeklinde yapılan uygulamalar olarak sınıflandırabiliriz. Bu yöntemler; ayarlanabilir gastrik band, sleeve gastrektomi, Roux en Y gastrik bypass, biliopankreatik diversiyon ± duedonal switch olarak sayılabilir. Obezite cerrahisinin nasıl uygulanacağı ise hastadan hastaya değişmektedir. Hangi prosedürün operasyon türünün yapılacağı hastanın eşlik eden hastalıklarına, yeme özelliklerine, operasyon öncesinde bulunduğu kiloya göre değerlendirilip karar verilir.

OBEZİTE NASIL ÖNLENEBİLİR?

Obezite; temel olarak fazla enerjinin vücutta yağ olarak depolanması, enerji alımı ve kullanımı arasındaki dengesizlik  nedeni ile görülmektedir. Eğer obeziteye neden başka psikolojik ve hormonal faktörler yoksa: görülme sıklığını azaltmak için;

• Raf ömrü uzun, kalorili, hazır gıdalardan uzak durulmalı, doğal olmayan şeker tüketilmemeli ve günlük tuz alınımına dikkat edilmeli,
• Sağlıklı pişirme tekniklerini tercih edilmeli,
• Gün içerisinde vücudun ihtiyacı kadar su içilmeli,
• Yemek yeme alışkanlığını değiştirilmeli ve yemekler yavaş yenilmeli mekanik sindirime dikkat edilmeli,
• Yağ tüketimi konusunda dikkatli olunmalı, doymuş yağlar mümkün olduğu kadar az alınmalı, besin çeşitliliğine dikkat edilmeli,
• Her besin grubundan dengeli bir şekilde beslenilmeli, sebze ve meyveler mevsiminde yenilmeli,
• Alkol alımından uzak durulmalıdır.

ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTESİ NEDİR?

Günümüzde erişkinler kadar çocuklarda da obezite görülme sıklığı artmaktadır. Çocuklarda görülen obezitenin temelinde aileden gelen genetik mirasın etkisi kadar, yemek yeme alışkanlıkları da önemli bir faktördür. Çocukluk çağı obezitesinde; besinlerden elde edilen enerjinin alımı ve bu enerjinin fiziksel aktivite ile harcanması arasında önemli bir dengesizlik bulunmaktadır. Ayrıca hormonal ve genetik bozukluklar da çocukluk çağı obezite görülme sıklığını arttırmaktadır.

ÇOCUKLUK ÇAĞINDA OBEZİTEYİ ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPILMALI?

Çocuklarda obezitenin önlenmesi ve tedavisi; dengeli ve sağlıklı beslenmeyi sağlayacak yemek alışkanlıklarının kazanılması ve fiziksel aktivitelerin desteklenmesi ile sağlanabilir. Ebeveynler bebeğin düzenli kontrollerini aksatmamalı. Bu kontrollerle erken dönemde obezite riski belirlenebilir. Bebek her ağladığında beslenmemelidir. Çocuğun beslenme şekli ve aldığı gıdalar, ailenin kontrolünde olmalıdır. Bu sayede obezite bebekler için önlenmiş olur. Çocuk ya da bebek televizyon izlerken beslenmemeli, çocuğa ailece oturulan sofra alışkanlığı kazandırılmalıdır. Fast food, cips, çikolata ve şekerli gıdaların tüketiminden olabildiğince kaçınılmalı, mümkünse çocuk bu gıdalarla tanıştırılmamalıdır. Küçük yaşlardan itibaren, çocuk her türlü sportif aktivite için desteklenmelidir. Obezite sorununa karşı vakit kaybetmeden uzman yardımı almak da çocukluk çağı obezite tedavisi için önem arz etmektedir.

EleleTvObezite neden tehlikeli bir hastalıktır?