Derealizasyon hastalığı nedir, belirtileri neler? Derealizasyon neden olur? 8 soruda Derealizasyon

Derealizasyon, kişinin çevresindeki gerçeklik duygusunu kaybetmesi veya gerçeklik algısının bozulması durumunu ifade eden bir terim. Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Cemil Çelik, derealizasyon belirtileri, nedenleri ve tedavisine dair merak edilenler  hakkında bilgiler verdi.

Derealizasyon Nedir?

Derealizasyon, kişinin çevresindeki dünyayı gerçek dışı veya bulanık olarak algıladığı bir durumdur. Bu durum, genellikle ciddi stres, travma, anksiyete veya bazı psikiyatrik bozukluklar sırasında ortaya çıkar. Derealizasyon yaşayan kişiler, çevrelerindeki insanların veya nesnelerin gerçek olmadığını veya bir tür rüya içinde olduklarını hisseder. Bu durum, bireyin dış dünyayı yabancı, tuhaf ve gerçek dışı hissetmesine neden olur.

Depersonalizasyon ve Derealizasyon Farkı Nedir?

Depersonalizasyon ve derealizasyon, her ikisi de disosiyatif belirtiler olup kişinin kendisini veya çevresini gerçek dışı veya yabancı hissetmesine neden olan deneyimlerdir. Ancak, bu iki durum arasında belirgin farklılıklar vardır:

Depersonalizasyon:

Kendine Yabancılaşma: Kişi kendi bedenine, düşüncelerine veya duygularına yabancılaşmış hisseder. Sanki bedeninden ayrılmış veya dışarıdan kendisini izliyormuş gibi bir deneyim yaşar.

Kendini Gerçek Dışı Hissetme: Kendi varlığına, kimliğine veya duyularına yabancılaşma durumu. Kişi kendi benliğini gerçek dışı veya robotik hisseder.

Öznel Deneyim: Daha çok kişinin içsel deneyimlerine yönelik bir yabancılaşma hissi söz konusudur.

Derealizasyon:

Çevreye Yabancılaşma: Kişi, çevresindeki dünyayı gerçek dışı veya bulanık olarak algılar. Çevresindeki insanların, nesnelerin veya ortamın gerçek olmadığını veya bir tür rüya içinde olduğunu hisseder.

Çevreyi Gerçek Dışı Hissetme: Dış dünyanın garip, değişmiş veya bulanık algılanması durumu. Renkler, sesler veya ışıklar normalden farklı algılanabilir.

Çevresel Deneyim: Daha çok kişinin dış dünyayı algılamasıyla ilgili bir yabancılaşma hissi söz konusudur.

Derealizasyon Nedenleri Nelerdir?

Derealizasyonun nedenleri genellikle psikolojik, nörolojik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanır. İşte derealizasyonun yaygın nedenleri:

Psikolojik Nedenler:

• Travma: Ciddi travmatik olaylar (kazalar, doğal afetler, fiziksel veya cinsel istismar) derealizasyona yol açar.
• Anksiyete ve Panik Ataklar: Yoğun anksiyete ve panik ataklar sırasında derealizasyon semptomları ortaya çıkar.
• Stres: Uzun süreli ve yoğun stres, kişinin gerçeklik algısını etkiler.
• Depresyon: Derin depresyon yaşayan kişilerde derealizasyon görülür.
• Disosiyatif Bozukluklar: Disosiyatif kimlik bozukluğu veya disosiyatif amnezi gibi durumlar, derealizasyon semptomlarını içerir.

Derealizasyon genellikle şu belirtilerle kendini gösterir:

• Çevredeki nesnelerin veya insanların garip, bulanık veya hayali görünmesi.
• Zamanın yavaşladığı veya hızlandığı hissi.
• Seslerin, renklerin veya ışıkların normalden farklı algılanması.
• Çevredeki dünyadan kopuk veya ayrılmış hissetme.
• Kendi duygularını veya düşüncelerini izliyormuş gibi hissetme.

Derealizasyon, disosiyatif bozuklukların bir parçası olarak görülebilir ve genellikle depersonalizasyon (kendi bedenini veya benliğini gerçek dışı hissetme) ile birlikte ortaya çıkar. Tedavi genellikle terapi (örneğin, bilişsel davranışçı terapi) ve gerekirse ilaç tedavisi ile yapılır. Stres yönetimi ve farkındalık gibi teknikler de semptomların hafifletilmesine yardımcı olur.

Derealizasyon Kimlerde Görülür?

Derealizasyon, geniş bir yelpazede kişileri etkileyebilir, ancak belirli risk faktörleri ve durumlar bu durumu daha olası hale getirebilir. İşte derealizasyonun kimlerde daha sık görülebileceğine dair bazı önemli noktalar:

1. Yüksek Stres Altında Olanlar:

Travma Mağdurları: Fiziksel, cinsel veya duygusal travma yaşamış kişilerde derealizasyon daha yaygındır.

Yoğun Stres: İş, aile veya diğer yaşam olayları nedeniyle sürekli yüksek stres altında olan kişilerde derealizasyon belirtileri görülebilir.

2. Psikiyatrik Bozuklukları Olanlar:

Anksiyete Bozuklukları: Genel anksiyete bozukluğu, panik bozukluk veya sosyal anksiyete bozukluğu olan kişiler.

Depresyon: Ağır depresyon yaşayan bireylerde derealizasyon sıkça rapor edilir.

Disosiyatif Bozukluklar: Disosiyatif kimlik bozukluğu ve disosiyatif amnezi gibi bozuklukları olan kişilerde derealizasyon yaygındır.

3. Nörolojik Durumları Olanlar:

Epilepsi: Özellikle temporal lob epilepsisi olan kişiler.

Migren: Şiddetli migren atakları yaşayan kişiler.

Beyin Travması: Kafa travması geçiren veya beyin sarsıntısı yaşamış kişiler.

4. Madde Kullanımı ve İlaç Etkileri:

Uyuşturucu ve Alkol Kullanımı: Halüsinojenler ve diğer uyuşturucular, aşırı alkol tüketimi derealizasyona neden olabilir.

İlaç Yan Etkileri: Bazı psikiyatrik ilaçlar ve hatta bazı reçetesiz satılan ilaçlar derealizasyona yol açabilir.

5. Genetik ve Ailevi Faktörler:

Aile Öyküsü: Ailede disosiyatif bozukluklar veya diğer psikiyatrik bozukluklar bulunan kişilerde risk daha yüksek olabilir.

Genetik Eğilim: Genetik faktörler bazı bireyleri derealizasyona daha yatkın hale getirebilir.

6. Diğer Faktörler:

Uyku Bozuklukları: Kronik uykusuzluk veya diğer uyku bozuklukları.

Kronik Hastalıklar: Kronik ağrı, yorgunluk veya diğer uzun süreli sağlık sorunları olan kişilerde.

Duygusal Yoksunluk: Uzun süreli duygusal ihmal veya yoksunluk yaşayan kişiler.

Derealizasyonun belirtileri genellikle bir sağlık profesyoneli tarafından değerlendirilmelidir. Belirtiler şiddetliyse veya günlük yaşamı etkiliyorsa, tedavi ve destek için bir uzmana başvurmak önemlidir. Tedavi seçenekleri arasında bilişsel davranışçı terapi, ilaç tedavisi, stres yönetimi teknikleri ve yaşam tarzı değişiklikleri bulunur.

Derealizasyon Nasıl Tedavi Edilir?

Derealizasyon tedavisi, altta yatan nedenlere ve semptomların şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Tedavi genellikle psikoterapi, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişikliklerini içerir.

Psikoterapi

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):

BDT, derealizasyon ve diğer disosiyatif belirtileri yönetmek için yaygın olarak kullanılır. Bu terapi türü, kişinin düşünce ve davranışlarını yeniden yapılandırarak semptomları hafifletmeyi amaçlar.

Kişiye, stresli durumlar veya düşüncelerle başa çıkma stratejileri öğretilir.

EMDR (Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme):

EMDR, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ve travma kaynaklı derealizasyon semptomlarını tedavi etmek için kullanılır.

Bu terapi, travmatik anıların yeniden işlenmesini ve duyarsızlaştırılmasını sağlar.

Diyalektik Davranışçı Terapi (DDT):

DDT, özellikle disosiyatif belirtiler ve borderline kişilik bozukluğu gibi durumlarla başa çıkmak için etkili olabilir.

Kişiye, duygusal düzenleme ve stresle başa çıkma becerileri kazandırılır.

İlaç Tedavisi

Antidepresanlar: SSRIs (selektif serotonin geri alım inhibitörleri) ve SNRIs (serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri) gibi antidepresanlar, derealizasyon semptomlarını hafifletir.
Anksiyolitikler: Anksiyete belirtilerini hafifletmek için kullanılabilir. Ancak, bu ilaçların bağımlılık yapma riski nedeniyle dikkatli kullanılması gerekir.
Antipsikotikler: Şiddetli vakalarda veya diğer tedavilere yanıt vermeyen durumlarda kullanılabilir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Destekleyici Tedaviler

*Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon ve nefes alma teknikleri gibi stres azaltıcı yöntemler derealizasyon semptomlarını hafifletir. Düzenli egzersiz yapmak, endorfin salgısını artırarak genel ruh halini iyileştirir.

*Uyku Düzenlemesi: Düzenli uyku alışkanlıkları geliştirmek, uyku bozukluklarının neden olduğu derealizasyon semptomlarını hafifletir. Uykusuzluk ile başa çıkmak için uyku hijyenine dikkat etmek önemlidir.

*Sağlıklı Beslenme: Dengeli ve sağlıklı bir diyet, genel fiziksel ve zihinsel sağlığı destekler. Kafein ve alkol tüketimini sınırlamak, semptomların yönetilmesine yardımcı olur.

Derealizasyon Ne Kadar Sürer?

Tedavi ve Müdahale:

Erken Müdahale: Erken tanı ve tedavi, derealizasyon semptomlarının süresini kısaltabilir. Psikoterapi, ilaç tedavisi ve stres yönetimi teknikleri semptomları kontrol altına almada etkili olabilir.

Tedaviye Yanıt: Kişinin tedaviye verdiği yanıt, semptomların süresini belirlemede önemli bir faktördür. Bazı kişilerde tedavi kısa sürede etkili olurken, diğerlerinde daha uzun sürebilir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri (düzenli uyku, sağlıklı beslenme, egzersiz) ve stres yönetimi teknikleri derealizasyonun süresini kısaltabilir.

Kısaca;

Geçici Epizodlar: Dakikalar ila saatler sürebilir.

Orta Vadeli Epizodlar: Günler ila haftalar sürebilir.

Kronik Durumlar: Aylar ila yıllar sürebilir, özellikle altta yatan ciddi psikiyatrik veya nörolojik sorunlar varsa.

Derealizasyon süresi kişisel faktörlere ve altta yatan nedenlere göre değişiklik gösterdiği için, bu semptomları yaşayan kişilerin bir sağlık profesyoneline başvurması ve uygun tedavi planı oluşturması önemlidir.

Derealizasyon Tamamen Geçer Mi?

Tamamen Geçebilir: Altta yatan nedenler tedavi edilirse ve kişi doğru destek alırsa, derealizasyon tamamen geçebilir.

Tekrarlayabilir: Bazı kronik psikiyatrik bozukluklar veya tedaviye direnç durumlarında belirtiler zaman zaman geri dönebilir.

Derealizasyon semptomları yaşayan kişilerin bir sağlık profesyoneline başvurması ve kişiye özel bir tedavi planı oluşturulması önemlidir. Tedavi süreci sabır gerektirir ve profesyonel destekle belirtilerin yönetimi daha başarılı olabilir.