Reflü nedir, belirtileri neler? Reflü neden olur? 8 soruda reflü hakkında merak edilenler

Son yıllarda toplumda sık rastlanan hastalıklardan biri olan reflü, vücudun diğer bölgelerinde kendini gösteren pek çok rahatsızlığa davetiye çıkarabiliyor. Medipol Mega Üniversite Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü'nden Prof. Dr. Gülbanu Canbaloğlu reflüye dair merak edilenleri anlattı. (Gastrit nedir, belirtileri neler? makalemizi de okuyabilirsiniz.)

Reflü nedir?

Reflü mide içeriğinin kendiliğinden yemek borusuna kaçmasıdır.

Reflü hastalığı ise mide içeriği yemek borusuna kaçtığında hastada herhangi bir şikayete(örneğin yemek borusu trasesinde yanma, ağrı, ağıza acı su gelmesi vb) ve/veya yemek borusunun iç yüzeyinde hasara yol açması demektir. Hastalık olarak nitelendirmek için bir şikayete ve/veya hasara yol açması gerekir.

Reflü hastalarında hangi bulgular görülür? Tipik ve atipik reflü bulguları nelerdir? 

Reflü hastalığı karşımıza değişik bulgularla çıkabilmektedir.  Bu bulgular tipik ve atipik reflü bulguları olarak ikiye ayrılır.

Tipik reflü bulguları; yemek borusu trasesinde ekşime, yanma, ağıza acı su gelmesi, ağrılı yutma veya reflüye bağlı darlık geliştiyse yemek borusunda takılma hissidir. Daha az oranda görülse de bazen reflü hastaları geğirti veya hıçkırıkla da karşımıza gelebilir.

Atipik reflü bulguları ise; kuru öksürük, ağız kokusu, tekrarlayan sinüzit, ses kısıklığı, göğüs ağrısı (bazen kalp krizini taklit eder vasıfta olabilir), uyku apnesi (uyku esnasında solunumun geçici olarak durması), astımdır.

Eğer bir hastada kalp krizini andırır şiddetli bir göğüs ağrısı varsa, hastanın elektrokardiyografisi, kalp kriziyle ilgili kan testleri ve anjiografisi normalse ayırıcı tanıda reflü hastalığı da akla gelmelidir.

Astımı olan bir hastada reflü bulguları varsa veya astım alerjik sebebe bağlanamıyorsa veya klasik astım ilaçlarına yanıt vermiyorsa veya özellikle astım krizleri gece geliyorsa yine ayırıcı tanıda reflü hastalığı akla gelmelidir.

Reflü nedenleri nelerdir?

Reflü hastalığının oluşmasının en önemli nedenlerinden birisi yemek borusu alt ucunda bulunan bir kapağın yetersizliğidir. Esasen bu kapağın temel görevi mide içeriğinin yemek borusuna kaçmasını engellemektir. Bu kapak yetersiz veya gevşek olduğunda mide içeriği yemek borusuna doğru kaçarak hastada bazı şikayetlere ve yemek borusu iç tabakasında hasara yol açar. Bazen de kullanılan ilaçlar yemek borusu alt uçtaki kapakta gevşeme yaparak reflüye neden olur.

Reflü yapan en önemli sebeplerden birisi de beslenme tarzıdır. Yağlı, çok salçalı, çok baharatlı gıdalar, ağır yemekler, çok fazla çay kahve tüketmek, çok fazla yemek yemek, gazlı içecekler de reflüyü tetikleyebilmektedir. Sigara içmek, alkollü içecekler reflüyü kolaylaştırır. Mide boşalmasını geciktiren hastalıklar, yemek borusu kas hastalıkları, halk arasında mide fıtığı olarak bilinen hiyatus hernisi (bazı anatomik bozukluklar nedeniyle aslında karın boşluğunda olması gereken midenin göğüs boşluğuna doğru yer değiştirmesi) de reflü gelişmesini kolaylaştırır.

Reflü nasıl teşhis edilir?

Teşhiste kullanılan yöntemler; iyi bir anamnez (hastanın hikayesinin hekim tarafından dikkatlice dinlenmesi) fizik muayene sonrası endoskopi ve yemek borusundaki pH değerinin ölçülmesidir. Bazı hastalarda motilite testi denilen yemek borusu kasılma fonksiyonunu ölçen testin de yapılması gerekir.

Aslında tipik şikayetleri olan bir hastada tanı kolaydır. Ancak atipik bulgularla gelmiş bir hastaysa (göğüs ağrısı, tekrarlayan sinüzit, astım vb), alarm bulgular varsa (iştahsızlık, kilo kaybı, yemek borusunda takılma), tıbbi tedaviye yanıt az veya yoksa, endoskopik veya cerrahi tedavi gerekliliği açısından değerlendirme gerekiyorsa ek tetkikler de yapmak gerekir. Endoskopi; Barrett özofagusu (yemek borusu alt uçtaki hücreler normalden farklılaşmıştır ve yemek borusu kanseri riskini arttıran bir durumdur), ülser, darlık, kitle, mide fıtığı olup olmadığı hakkında bilgi verir. Ayrıca endoskopi esnasında mide kapağının yeterli olup olmadığı da görülür. Ancak endoskopide reflü hastalarının sadece 1/3’ünde yemek borusu alt uçta hasarlanma olduğu, hastaların 2/3’ünde yemek borusunun normal görülebileceği unutulmamalıdır. Reflü hastalığı tanısında altın standart yöntem, yemek borusundaki pH değerinin ölçümüdür. Yemek borusundaki pH değeri burundan takılan ince bir kataterle (kablolu pHmetre) yada daha konforlu olarak herhangi bir katatere gerek olmaksızın yemek borusu alt ucuna yerleştirilen küçük bir kapsül ile (kablosuz, kapsül pHmetre) kaydedilebilmektedir. Standart pHmetre sadece asid reflüsünü saptarken, impedans pHmetre denilen; asid, zayıf asid, non-asid, hava ve sıvı reflüsü ve bu reflünün seviyesini belirleyen yöntemle daha detaylı bilgi sahibi olunabilir ve tedavi buna göre planlanabilir.

Eğer hasta reflü cerrahisi adayıysa veya yemek borusu kaslarıyla ilgili bir hastalık  olduğu düşünülüyorsa yemek borusu kasılma fonksiyonu da motilite testi ile değerlendirilmelidir.

Reflü hastalığı nasıl tedavi edilir?

Tedaviyi; yaşam tarzı değişiklikleri, tıbbi tedaviler, endoskopik tedaviler ve cerrahi tedavi olarak özetleyebiliriz. Tedavide en önemli unsur yaşam tarzı değişiklikleridir. Yaşam tarzı değişiklikleri ile beraber ilaç tedavisi de verildiğinde sıklıkla şikayetler kontrol altına alınabilir. İlaç olarak proton pompa inhibitörü grubu (mide asit miktarını azaltan) ilaçlar ve şuruplar kullanılır. Yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisine yanıt alınamadığı durumlarda endoskopik tedaviler ve cerrahi tedavi seçenekleri kullanılabilir. Endoskopik tedavilerdeki gelişmelerle beraber reflü hastalığında son derece iyi sonuçlar alınabilmektedir. Yine cerrahi tedaviler de tecrübeli ellerde son derece başarılı sonuçlar verir.

Reflüden korunmak için nelere dikkat edilmeli?

Reflüden korunmak için yaşam tarzı değişiklikleri önemlidir. Reflü hastalığı olan bireyler düzenli ve sağlıklı beslenmeli, öğün atlamamalı, akşam öğünleri geç saate kalmamalı ve biraz hafif olmalıdır. Yemek yedikten sonra 3 saat yatmamak, geç saatte atıştırma yapmamak, reflüyü tetikleyecek ilaçlar ve gıdalardan, alkol ve sigaradan uzak durmak, dar kıyafetler giymemek, kiloluysak zayıflamak reflüden korunma adına önemlidir. Yatak başının yükseltilmesi de reflüden korunmak adına alınabilecek bir önlemdir.

Reflü hastaları hangi gıdalardan uzak durmalı?

Reflü hastaları; çok acı, baharatlı, soslu gıdalardan, kızartmalardan, hamur işi ve mayalı gıdalardan, yağlı ağır yemeklerden, turşudan, hazır ürünlerden ve fast-food tipi beslenmeden uzak durmalıdır. Asitli gazlı içecekler, çikolata, kafeinli ürünler, turunçgiller,  soğan, sarımsak, domates de reflüyü kolaylaştırır. İçeceklerin çok sıcak içilmesi de reflüyü tetikler.

Reflü hastalığı hangi komplikasyonlara yol açar?

Reflü hastalığı sıklıkla iyi seyirli bir hastalıktır. Ancak ciddi vakalarda veya tedavi ile kontrol altına alınamayan hastalarda kanama, perforasyon (delinme), darlık, Barrett özofagusu (yemek borusu kanseri riskini arttıran bir durum) ve yemek borusu kanseri gelişebilir. Ancak bu komplikasyonlar her reflü hastasında görülmez, günümüzdeki etkin tedavi yöntemleri nedeniyle bu komplikasyonların sıklığı azalmaktadır.