Sıtma hastalığı nedir, neden olur? Sıtma belirtileri neler? 7 soruda sıtma hastalığı

Sıtma, plazmodium parazitinin neden olduğu ateşli bir enfeksiyonel hastalık Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü’nden Dr. Müberra Hraloğlu sıtma hastalığı nedenler, belirtileri, teşhisi, korunma yolları ve tedavisine dair hakkında merak edilenleri anlattı.  

Sıtma Nedir?

Sıtma, dünya genelinde her yıl milyonlarca insanı etkileyen, sıtma paraziti Plasmodium tarafından bulaşan bir enfeksiyon hastalığıdır. Özellikle tropikal ve subtropikal bölgelerde yaygın olan bu hastalık, sivrisinek ısırıkları yoluyla bulaşır. Ancak, sıtma bulaşma riskinin yüksek olduğu bölgelere seyahat eden kişiler de risk altındadır.

Sıtmanın Belirtileri Nelerdir?

Sıtma, genellikle sivrisinek ısırığından sonra 7 ila 30 gün içinde ortaya çıkar. En yaygın belirtiler arasında şunlar yer alır:

•  Yüksek ateş
•  Titreme ve terleme
•  Baş ağrısı
• Kas ve eklem ağrıları
• Halsizlik
• Bulantı ve kusma

Bu belirtiler grip gibi yaygın hastalıklarla karıştırılabilir, ancak özellikle riskli bölgelere seyahat etmiş kişilerde bu semptomlar gözleniyorsa mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Sıtmanın Türleri

Dünya genelinde insanlarda hastalık yapan dört ana Plasmodium türü bulunmaktadır:

1. Plasmodium falciparum: En ölümcül türdür ve çoğunlukla Afrika kıtasında bulunur.

2. Plasmodium vivax: Daha yaygın olarak Asya ve Latin Amerika’da görülür. Tekrarlayan enfeksiyonlara neden olabilir.

3. Plasmodium ovale: Daha nadir görülür, genellikle Batı Afrika'da yaygındır.

4. Plasmodium malariae: Daha yavaş ilerleyen, ancak uzun süreli enfeksiyonlara neden olabilen bir türdür.

Sıtmadan Nasıl Korunulur?

• Sivrisineklerden korunma: Sıtma riski yüksek olan bölgelerde sivrisinek ısırıklarını önlemek için sineklik, sivrisinek kovucu spreyler ve koruyucu giysiler kullanılmalıdır.
• Kemoprofilaksi (önleyici ilaçlar): Riskli bölgelere seyahat eden kişilere sıtma parazitine karşı koruyucu ilaçlar önerilebilir.
•  Erken tedavi: Sıtma tedavisi için etkili ilaçlar mevcuttur. Erken teşhis edilen sıtma vakaları, zamanında tedavi ile tamamen iyileşebilir.

Tanı Yöntemleri

Sıtmanın doğru teşhisi, tedavinin zamanında ve doğru bir şekilde uygulanması için hayati öneme sahiptir. Günümüzde kullanılan başlıca tanı yöntemleri şunlardır:

1. Kan yayması ve kalın damla mikroskopisi: Sıtmanın tanısında en sık kullanılan yöntemdir. Kan örneği alınıp mikroskop altında inceleme yapılır ve parazitlerin varlığı tespit edilir.

2. Hızlı tanı testleri (Rapid Diagnostic Tests - RDTs): Bu testler parazit antijenlerini tespit ederek hızlı sonuç verirler. Mikroskop bulunmayan bölgelerde sıkça kullanılırlar.

3. PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu): Parazitin DNA’sını saptayan bu yöntem, özellikle düşük düzeydeki enfeksiyonların tespitinde oldukça etkilidir, ancak daha pahalı ve zaman alıcıdır.

Sıtmanın Tedavisi

Sıtmanın tedavisi, enfeksiyona neden olan Plasmodium türüne, enfeksiyonun şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir. Sıtmanın tedavisinde kullanılan ilaçlar antimalaryal ilaçlar olarak adlandırılır. En yaygın kullanılan ilaçlar arasında artemisinin bazlı kombinasyon tedavileri (ACT) bulunur. Ağır sıtma vakalarında hastanın hastanede tedavi görmesi gerekebilir. Ağır sıtma vakalarında sıtmanın neden olduğu komplikasyonları yönetmek için destekleyici tedavi uygulanır.

Bizim için önemi nedir?

Sıtma  farkındalığını artırmak, hem kendimizin hem de toplumun sağlığını korumak adına çok önemlidir. Sıtma riski bulunan bir bölgeye seyahat ediyorsanız, bu hastalık hakkında bilgi edinmeniz ve koruyucu önlemler almanız şarttır. Ayrıca, bu bölgelerden döndükten sonra herhangi bir semptom yaşarsanız derhal bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.

Sonuç olarak, sıtma tehlikeli bir hastalık olabilir, ancak doğru bilgi ve koruyucu önlemlerle bu hastalıktan korunmak mümkündür. Hasta olunması durumunda da böyle bir hastalığın varlığından haberdar olup riskli bölgelere seyahat olması durumunda grip belirtileri görülmesi halinde bile sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir.